Łoziński Zygmunt / Лозинский Сигизмунд Владиславович (1870–1932), h. Lubicz, biskup miński (1917–1925), biskup piński (1925–1932), działacz narodowo-społeczny, Sługa Boży.

Urodził się 5 czerwca 1870 r. w ziemiańskiej rodzinie Władysława (1839–1928) i Ludwiki (1845–1923) z Czeczottów h. Ostoja w Boracinie [białorus. Баратин] koło Nowogródka (gub. mińska, obecnie Białoruś). Był najstarszym z licznego rodzeństwa (6 braci i siostra). Do 10. roku życia kształcił się w domu, następnie uczył się w 5. męskim gimnazjum klasycznym w Warszawie oraz gimnazjum Towarzystwa Miłośników Człowieka [Человеколюбивоe Обществo] w Petersburgu (dwie klasy). Zamieszkał wtedy wraz z młodszym bratem Wacławem u swojego wuja ks. Witolda Czeczotta (1846–1929), wykładowcy Seminarium Duchownego i katechety tegoż gimnazjum. Po odmowie przyklęknięcia w gimnazjalnej cerkwi podczas nabożeństwa dziękczynnego za ocalenie cara Mikołaja II (1868–1918) z katastrofy kolejowej pod Borkami (17 października 1888 r.) uniknął wraz z bratem relegowania dzięki interwencji wuja. Po ukończeniu gimnazjum wstąpił do Seminarium Duchownego (SD) w Petersburgu, w którym uczył się w latach 1889–1891. Studia teologiczne kontynuował w Akademii Duchownej (AD), ukończył ją z tytułem magistra teologii po obronie 10 czerwca 1895 r. pracy z zakresu Pisma Świętego (De Phariseis, Sadducaeis, Esseniis [Faryzeusze, Saduceusze, Esseńczycy] oraz О поэзии Кольцова [O poezji <Alieksieja W.> Kolcowa (1809–1842)]. Po święceniach 11/23 czerwca 1895 r. przyjętych z rąk bp. Franciszka Albina Symona (1841–1918) pozostał w Petersburgu jako wykładowca Pisma Świętego, a później także homiletyki w SD, którego był ekonomem w latach 1895–1896. Pracował też jako prefekt w Gimnazjum Towarzystwa Miłośników Człowieka.

„Ze względu na wykrycie szkodliwej działalności profesora petersburskiego rzymskokatolickiego seminarium duchownego, ks. Zygmunta Łozińskiego, minister spraw wewnętrznych uznał za niezbędne zamknąć go na trzy lata w agłońskim dominikańskim klasztorze w guberni witebskiej z zabronieniem zajmowania na przyszłość duchownych obowiązków w stolicach” (cyt. za: A. Petrani, Listy do bpa Franicszka Symona, s. 258.) Oskarżony o „polski patriotyzm” 17 listopada 1898 r. Łoziński został aresztowany przez policję i wywieziony z Petersburga. W latach 1898–1900 był internowany w zorganizowanym przez władze carskie więzieniu dla księży w dawnym klasztorze oo. dominikanów w Agłonie na Łotwie. Ułaskawiony w 1900 r. pracował jako wikariusz najpierw w Smoleńsku (od sierpnia 1900 r.), potem w Tule (od lutego 1901 r.) oraz w parafii św. Alberta w Rydze w latach 1901–1904. Od lutego 1904 r. był proboszczem parafii Podwyższenia Krzyża Św. na Kalwarii koło Mińska, a następnie od 21 kwietnia 1905 r. parafii katedralnej w Mińsku. W tym czasie prowadził w swym mieszkaniu tajne polskie kursy nauczycielskie dla szkół ludowych. Niebawem utracił stanowisko proboszcza za przyjmowanie byłych unitów do Kościoła katolickiego.

W grudniu 1905 r. powrócił do Petersburga, by objąć kierownictwo katedry Pisma Świętego Starego Testamentu w AD, które sprawował do 1909 r. Oprócz wykładów z egzegezy Pisma Świętego prowadził zajęcia z archeologii biblijnej oraz jęz. hebrajskiego. W okresie letnim 1906 r. wyjechał za granicę w celu zapoznania się z nowymi badaniami (Monachium, Rzym). Jesienią tego roku objął także wykłady Pisma Świętego i jęz. hebrajskiego w SD. W latach 1910–1912 pełnił obowiązki inspektora tegoż seminarium. Przerwał nauczanie z powodu wyjazdu na studia biblijne do Instytutu Biblijnego w Rzymie (1912/1913) oraz do Jerozolimy. W roku 1913 ponownie rozpoczął wykłady z Pisma Świętego w SD. Poza pracą wykładowcy w obu instytucjach kształcących duchowieństwo Łoziński był w latach 1909–1911 redaktorem „Wiadomości Archidiecezjalnych”. Towarzyszył kilkakrotnie w wizytacjach biskupich F. A. Symona w Rydze, Smoleńsku i na Witebszczyźnie (1896–1897), Jana Cieplaka (1857–1926) na terenie niemal całego Imperium Rosyjskiego (1909–1911) oraz Wincentego Kluczyńskiego (1847–1917) na Łotwie (1914).

Nad Newą udzielał się także w duszpasterstwie. W latach 1913–1917 był proboszczem kaplicy Jana Chrzciciela (Maltańskiej). Był także moderatorem założonej w grudniu 1908 r. przez Urszulę Ledóchowską (1865–1939) petersburskiej Sodalicji Mariańskiej, zrzeszającej polskie uczennice, studentki i panie. Wraz z ks. Edwardem o’Rourke’em (1876–1943), profesorem SD, a następnie proboszczem parafii św. Stanisława, i inż. chemikiem Sewerynem Leszczycem-Grabianką (1886–1965) założył pierwsze koła biblijne studentów polskich. Głosił wykłady z Pisma Świętego dla inteligencji miasta w kościele Wniebowzięcia NMP. Wspierał też rozwój Kościoła Wschodniego, jako proboszcz kaplicy Maltańskiej, od 1915 r. pozwolił na odprawianie tam nabożeństw w obrządku wschodnim. Wydrukował modlitewniki z tłumaczeniem liturgii słowiańskiej dla swoich parafian (1916).

W czasie I wojny światowej Łoziński był kapelanem niemieckich i austro-węgierskich jeńców i osób internowanych w niewoli rosyjskiej. W latach 1915–1916 jako delegat bp. Cieplaka objeżdżał obozy jenieckie w Rosji i na Syberii. Stanął na czele powołanej w styczniu 1916 r. przy kurii Komisji Niesienia Pomocy Jeńcom, Internowanym i Uchodźcom. Wydał również książkę Manuale Capellanorum (Piotrogród 1916), powstałą także z inicjatywy bp. J. Cieplaka jako pomoc duszpasterską dla księży. Zorganizował w Rostowie rekolekcje dla jeńców-kapłanów, jak również zabiegał u władz, by duchowni mogli odprawiać w obozach jenieckich nabożeństwa. Działał też w powołanym w sierpniu 1914 r. Polskim Towarzystwie Pomocy Ofiarom Wojny i utworzonym latem 1915 r. Centralnym Komitecie Obywatelskim Królestwa Polskiego, zajmującym się uchodźcami osiadłymi na terenie całej Rosji poza obszarem miast. Był członkiem Komitetu Polskiej Organizacji Wojskowej w Rosji i wspierał formowanie się wojska polskiego.

2 listopada 1917 r. został prekonizowany na biskupa ordynariusza reaktywowanej diecezji mińskiej. Konsekrację otrzymał 28 lipca 1918 r. w Warszawie. W październiku 1918 r. reaktywował w Mińsku seminarium duchowne oraz zorganizował kurię diecezjalną, mianując kanonikiem wznowionej kapituły wuja ks. Czeczotta. 6 grudnia tego roku odprawił w Mińsku pierwsze nabożeństwo w jęz. białoruskim. Po zajęciu miasta przez bolszewików w grudniu 1918 r. ukrywał się przez kilka miesięcy w okolicach Mińska, nie zaprzestając kierowania diecezją; do miasta powrócił w sierpniu 1919 r. Pomimo nalegań przyjaciół nie wyjechał do Polski. Dwukrotnie aresztowany, 1 sierpnia i 4 września 1920 r., przez władze ZSRR pod zarzutem działalności kontrrewolucyjnej (1920–1921), przewieziony został po kilku miesiącach z mińskiego aresztu do więzienia na Butyrkach w Moskwie.

Uwolniony po staraniach władz polskich, wycieńczony (ważył 43 kg), powrócił do odrodzonej Polski w lipcu 1921 r. W 1922 r. starał się o powrót na teren pozostającej na terytorium ZSRR diecezji. Zgody władz sowieckich jednak nie uzyskał. Rezydował więc wraz z ks. Czeczottem w Nowogródku, ówczesnej stolicy województwa nowogródzkiego, dokąd przeniósł uprzednio założone w Mińsku seminarium, rządząc tą częścią diecezji, która pozostała w granicach Polski. W grudniu 1925 r. mianowany pierwszym biskupem nowo utworzonej diecezji pińskiej zorganizował jej życie religijne, a w roku 1929 przeprowadził też jej pierwszy synod. Założył „Caritas” oraz Towarzystwo Wincentego á Paulo (1927), został członkiem zarządu Patronatu Więziennego w Pińsku. W roku 1930 był współorganizatorem pińskich Unijnych Konferencji Kapłańskich. Do 1932 r. prowadził w tamtejszym seminarium wykłady z Pisma Świętego, matematyki i nauk humanistycznych. Ponadto był katechetą w Szkole dla Podoficerów Flotylli Rzecznej Marynarki Pińskiej.

Przez swych współpracowników określany był jako osoba „niezmiernej prostoty i skromności oraz przedziwnej i serdecznej dobroci” (A. Bobkowski, Świadectwo prawdzie, s. 310), gorliwy kapłan, pracowity i mężny człowiek. W obu diecezjach wprowadził kazania w jęz. białoruskim. Władał dziesięcioma językami (oprócz polskiego i białoruskiego), był autorem wielu listów duszpasterskich, licznych artykułów i prac z zakresu teologii pastoralnej.

Zmarł 26 marca 1932 r. w Pińsku w opinii świętości. Pochowany został w krypcie miejscowej katedry; w 1939 r. szczątki zamurowano w ścianie katedry celem uniknięcia profanacji, dzięki czemu ocalały. W 1957 r. w Rzymie rozpoczęto jego proces beatyfikacyjny.

Odznaczony był Orderem Orła Białego (1921) i Krzyżem Walecznych (1922).

(przekł. z ros. oryginału Irena Wodzianowska)
Hasło po redakcji MCK, wersja oryginalna dostępna tutaj.

Bibliografia:
J. Misiurek, Łoziński Zygmunt, w: Encyklopedia Katolicka, Lublin 2002, t. 11, kol. 554–555;
T. Krahel, Łoziński Zygmunt, w: Słownik Biograficzny Katolicyzmu Społecznego w Polsce, Lublin 1995, t. 2, s. 101–102 (bibliografia); tenże, Łoziński Zygmunt, w: Słownik polskich teologów katolickich, red. L. Grzebień, Warszawa 1983, t. 6, s. 374–377 (bibliografia prac); M. Żywczyński, Łoziński Zygmunt, w: Polski słownik biograficzny, Wrocław–Warszawa–Kraków 1973, t. 18, s. 463–464 (bibliografia); A. Bobkowski, Świadectwo prawdzie. Wspomnienie o biskupie Zygmuncie Łozińskim, „Studia Teologiczne” 1996, nr 14, s. 307–316; S. Bubień, Ksiądz Witold Czeczott (1846–1929): zarys biograficzny, „Studia Teologiczne” 1985, nr 3, s. 245–261; R. Dzwonkowski, Losy duchowieństwa katolickiego w ZSRR. 1917–1939. Martyrologium, Lublin 1998, s. 332–334 (bibliografia); J. Janus, Wielki pasterz na wschodnich rubieżach, Warszawa 1936; S. Mazur, Posługa kapłańska wobec sługi Bożego biskupa Zygmunta Łozińskiego, „Teologia i Moralność”, red. D. Bryła, J. Troska, Poznań 2010, t. 8, s. 121–140; С. Паўліна, Слуга Божы кс. Біскуп Зыгмунт Лазінскі ва ўспамінах кс. Станіслава Рыжко, Мiнск 2003; S. Ryżko, Trzeba zostać, Lublin 1999, s. 25–41, 99, 141, 167; М. В. Шкаровский, Н. Ю. Черепенина, А. К. Шикер, Римско-Католическая Церковь на Северо-Западе России в 1917–1945 гг., Санкт-Петербург 1998, s. 228–229; W. Czeczott, Dyecezya mińska i jej pasterz biskup Zygmunt Łoziński, Wilno 1925; Listy do biskupa Franciszka Albina Symona, sufragana Mohylewskiego i rektora Akademii Duchownej w Petersburgu, wyd. i oprac. A. Petrani, Rzym 1972, s. 255–260; Archiwum Diecezjalne w Drohiczynie: sygn.. ADD XI/Mon mps (J. Wasilewski, Ksiądz biskup Zygmunt Łoziński biskup piński, Pińsk 1939); Российский Государственный Исторический Архив (РГИА) w Sankt-Petersburgu: F. 821, оp. 125, d. 400–401 (nominacje w AD).