Czeczott Otton Dionizy Antoni / Чечотт Оттон Антонович (1842–1924), lekarz psychiatra, organizator petersburskiego lecznictwa psychiatrycznego, ordynator szpitala im. św. Mikołaja Cudotwórcy.

Urodził się 9 października 1842 r. w Dniesinie (wg niektórych źródeł w Prunst) na Litwie (gub. mohylewska) w katolickiej rodzinie szlacheckiej Antoniego Czeczotta, matka nosiła nazwisko Rosseter. Jego starszy brat, Wiktor (1846–1917), określany mianem kronikarza kijowskiego życia muzycznego, był krytykiem muzycznym i kompozytorem; zmarł w Petersburgu.

W 1860 r. ukończył Czeczott ze srebrnym medalem gubernialne gimnazjum w Witebsku, po czym wstąpił w sierpniu tego roku na studia medyczne na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Moskiewskiego. Jego zainteresowanie psychiatrią zaczęło się rysować już na pierwszych latach studiów, stąd zapewne decyzja o przeniesieniu się w 1863 r. do petersburskiej Cesarskiej Akademii Medyko-Chirurgicznej [Императорская медико-хирургическая академия] (AM-Ch), gdzie prof. Jan Baliński (1827–1902) budował właśnie zręby rosyjskiej psychiatrii, tworząc nowoczesne zaplecze kliniczne i dydaktyczne rodzącej się samodzielnej dyscypliny. Czeczott zapisał się na czwarty kurs i uczęszczał na jego wykłady. Studia ukończył 18 grudnia 1865 r. wyróżniony srebrnym medalem i dyplomem. 12 stycznia 1866 r. został ordynatorem oddziału żeńskiego czasowej lecznicy dla umysłowo chorych, którą kierował uczeń Balińskiego Piotr A. Djukow (1834–1889). Nominacja ta nastąpiła po interwencjach profesorów Czeczotta u głównego inspektora medycznego Zarządu Zakładów Cesarzowej Marii I. I. Persona (1797–1867), którym podlegała lecznica. W roku 1872 została ona przekształcona w liczący 1 tys. łóżek, a usytuowany w dawnym więzieniu przy nabrzeżu rzeki Mojki [наб. р. Мойки] 126, szpital dla obłąkanych im. św. Mikołaja Cudotwórcy [Психиатрическая больница святого Николая Чудотворца]. W 1881 r. Czeczott objął w nim po P. Djukowie obowiązki naczelnego lekarza, które pełnił do roku 1901, dając się poznać jako świetny organizator. W 1884 r. szpital św. Mikołaja przeszedł w zarząd Dumy Miejskiej Petersburga, co spowodowało aktywne włączenie się Czeczotta w kwestię reorganizacji opieki psychiatrycznej w mieście. Między innymi dzięki jego usilnym staraniom w dawnej rezydencji w Nowoznamienskoje [Новознаменская дача] przy drodze do Peterhofu otwarto 24 czerwca 1893 r. nowy szpital, w którym pacjenci zostali podzieleni nie tylko według płci, lecz także według rodzajów schorzeń. Organizacyjne zdolności Czeczotta zostały docenione już w 1868 r., gdy Departament Medyczny Ministerstwa Spraw Wewnętrznych powołał go na konsultanta do spraw oceny projektów budowy nowoczesnych placówek psychiatrycznych, które miały powstać na terenie całej Rosji.

Od 1867 r. Czeczott zatrudnił się także jako lekarz w założonym w roku 1866 szpitalu robotniczym przy walcowni szyn w zakładach mechanicznych (późniejszych Putiłowskich) w dzielnicy Ligowka. Przez 10 lat jako jedyny przyfabryczny medyk (do 1876 r.), mając do pomocy aptekarza i dwóch felczerów, nabierał tam praktycznego doświadczenia w leczeniu różnych przypadłości. Dyrekcji zakładów przedstawił wiele postulatów dotyczących poprawy stanu zdrowia pracowników, a opieką medyczną otaczał także szkołę przyfabryczną i zatrudnionych w zakładach mieszkańców tej robotniczej dzielnicy. Bogata wiedza i rozległa praktyka pozwoliły też Czeczottowi pełnić funkcję lekarza sądowego przy petersburskim Sądzie Okręgowym. Jako biegły sądowy występował obok J. Balińskiego i P. A. Djukowa, a sędzia Anatolij F. Koni (1844–1927) uważał, że jego ekspertyzy „wyróżniały się swoją dokładnością i uzasadnieniem klinicznym”.

Czeczott doktoryzował się z medycyny 27 maja 1876 r. na podstawie opublikowanej w tym roku pracy O galwanizacji nerwu sympatycznego u człowieka i jej znaczeniu terapeutycznym [О гальванизации симпатического нерва у человека и терапевтическое ее значение]. Jej przedmiot stanowiło badanie odpowiedzi układu krwionośnego mózgu na drażnienie prądem szyjnej części układu współczulnego, za pomocą specjalnie skonstruowanej aparatury do pomiaru ciepła. Echa tej pracy uwidoczniły się w jego wieloletnim zainteresowaniu galwanoterapią, której metody i zastosowania stale zgłębiał, przedstawiając rezultaty swych badań na spotkaniach naukowych Petersburskiego Towarzystwa Lekarzy Praktycznych. Także w 1876 r. otrzymał asystenturę w Klinice Patologii Szczegółowej i Terapii Wyższych Żeńskich Kursów Lekarskich (WŻKL) u prof. Eduarda E. Ejchwalda (1837–1889), gdzie prowadził wykłady z diagnostyki chorób nerwowych, a od roku 1878 był samodzielnym wykładowcą utworzonej specjalnie na potrzeby kształcenia studentek WŻKL pierwszej na ziemiach rosyjskich katedry i kliniki chorób nerwowych. Jednocześnie od 1877 r. na zlecenie prof. Balińskiego wykładał całość materiału z diagnostyki i terapii chorób nerwowych w Klinice Chorób Psychicznych i Nerwowych, a od 1886 r. także w ambulatorium przy szpitalu św. Mikołaja Cudotwórcy. W marcu 1882 r. AM-Ch przyznała mu stopień prywatnego docenta w katedrze chorób nerwowych i psychicznych. W piśmiennictwie fachowym bardziej znane są jego sprawozdania roczne z działalności w Ligowce oraz z reform przeprowadzanych w szpitalu św. Mikołaja Cudotwórcy (np. К вопросу об освидетельствовании душевнобольных с целью учреждения над ними опеки, Petersburg 1897, i К проекту устройства в Новознаменской даче колонии для умалишенных хроник, Petersburg 1892), a także referaty wygłoszone na zjazdach różnorakich towarzystw, odnoszące się do reorganizacji i ulepszania szpitalnictwa w Petersburgu. Opublikował również prace poświęcone swym mistrzom i współpracownikom J. Balińskiemu i Janowi Lucjanowi Mierzejewskiemu (1838–1908).

Jego prace naukowe w większości dotyczyły neurologii. W prężnie prowadzonym przez niego szpitalu św. Mikołaja Cudotwórcy szlify naukowe zdobywali znani psychiatrzy, tj. Nikołaj M. Popow (1854–1939), późniejszy profesor Uniwersytetu w Kazaniu oraz Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego, Iwan A. Sikorski (1842–1919), profesor Uniwersytetu św. Włodzimierza w Kijowie, czy Wiktor Ch. Kandinskij (1849–1889). Za jego ordynatury ze szpitala św. Mikołaja Cudotwórcy uciekł przebywający tam na obserwacji psychiatrycznej Józef Piłsudski (1867–1935). Przyszły Naczelnik Państwa trafił tam z X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej, a w zorganizowanej przez petersburskich działaczy Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) ucieczce dopomógł jeden z asystentów Czeczotta i działacz PPS Władysław Mazurkiewicz (1871–1933), późniejszy profesor farmakologii w Warszawie. Został on tam specjalnie zatrudniony w związku z przygotowywaną ucieczką, a brawurowa akcja uwolnienia Piłsudskiego odbyła się za wiedzą Czeczotta, który w jej dniu tj. 1/14 maja 1901 r. złożył dymisję z funkcji ordynatora. W latach 1908–1917 związany był z Instytutem Psychoneurologicznym [Психоневрологический институт], który został założony w 1907 r. przez wybitnego psychiatrę, neurologa i psychologa Władimira M. Bechterjewa (1857–1927) i był pierwszą w Rosji tego typu placówką naukowo-badawczą i kliniczną. Pełnił tam obowiązki profesorskie w jednej z katedr.

Czeczott udzielał się w licznych komisjach, należał do wielu organizacji i towarzystw naukowych. Zasiadał też w petersburskiej Dumie Miejskiej. Był członkiem, założonego w 1879 r. petersburskiego Towarzystwa Psychiatrów. W 1916 r. w 50-lecie pracy zawodowej został jego członkiem honorowym. Należał również do Towarzystwa Lekarzy Praktyków, Towarzystwa Opieki nad Zdrowiem Publicznym, Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego i Mikołajewskiego Głównego Obserwatorium Fizycznego. Nieodpłatnie leczył pacjentów w przychodni Cesarskiego Towarzystwa Przyjaciół Człowieka. Był też konsultantem oddziału żeńskiego szpitala Obuchowskiego oraz prowadził ambulatorium dla chorych umysłowo w lecznicy Maksymilianowskiej.

Angażował się też w działalność polskich środowisk charytatywnych i naukowych, m.in. Rzymskokatolickiego Towarzystwa Dobroczynności przy kościele św. Katarzyny, Polskiej Macierzy Szkolnej i Związku Polskiego Lekarzy i Przyrodników, którego zarządowi przewodził w latach 1910–1911. Jedną z pasji Czeczotta były górskie wyprawy. Organizował je przez wiele lat w porze letniej w Piatigorsku w Kraju Stawropolskim na Kaukazie, gdzie przez 20 lat praktykował jako lekarz uzdrowiskowy. Stamtąd dokonywał wraz z synami wypadów na Bermamut, lodowce Dewdorak i Cej, ustalił także własny szlak na szczyt Besztau, zwany „ścieżką Czeczotta”. W latach 1902–1907 był pierwszym prezesem Kaukaskiego Towarzystwa Górskiego.

Prywatny gabinet Czeczotta mieścił się przy szpitalu św. Mikołaja Cudotwórcy na nabrzeżu Mojki [Мойки р. наб.] 126 m. 1 (1899–1901), tam też mieszkał. Następnie przeniósł się do kamienicy czynszowej na ul. Fursztatską [Фурштадская ул.] 25 (1902–1914). W latach 1914 jako rzeczywisty radca stanu, profesor Instytutu Psychoneurologicznego oraz privat docent Wojskowej Akademii Medycznej mieszkał wraz z żoną w Gatczynie przy ul. Nikołajewskiej [Николаевская ул.] (obecnie Urickiego [Урицкого ул.]) 39, prowadząc tam prywatną praktykę. W roku 1921 lub 1922 przeniósł się wraz z rodziną do Warszawy, o tym okresie jego życia nie ma wiele wiadomości.

Był żonaty z Leontyną z Kukielów (1849–1920), z którą wziął ślub 13 czerwca 1866 r. w kościele pw. św. Biskupa i Męczennika na Kołomnie. Małżeństwo doczekało się trójki potomstwa. Córka Maria (1870–1936), zamężna Popławska, została rzeźbiarką. Syn Henryk (18 czerwca 1875 – 6 czerwca 1928), absolwent petersburskiego Instytutu Górniczego był inżynierem górnictwa i profesorem Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, ożenił się z Hanną Peretiatkowicz. Z kolei Albert (1873–1955), inżynier, specjalista w zakresie lokomotyw parowych, został profesorem Politechniki Warszawskiej.

Zmarł 8 października 1924 roku w Warszawie. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim (kw. 99, rz. 6, m. 22/23).


Bibliografia:
A. Wrzosek, Czeczott Otton, w: Polski słownik biograficzny, Kraków 1939–1946, t. 5, s. 319–320 (bibliografia); A. Kijas, Polacy w Rosji od XVII wieku do 1917 roku. Słownik biograficzny, Warszawa 2000, s. 58–59 (bibliografia); P. Szarejko, Słownik lekarzy polskich XIX wieku, Warszawa 1997, t. 4, s. 22–23; T. Bilikiewicz, J. Gallus, Psychiatria polska na tle dziejowym, Warszawa 1962; B. Urbankowski, Józef Piłsudski. Marzyciel i strateg, Poznań 2014, s. 89–90 (błędnie jako Bronisław); Санкт-Петербургская психиатрическая больница св. Николая Чудотворца. К 140-летию. Антология, Санкт-Петербург 2012, t. 2, s. 160–230, tu m.in. biogram i publikacje O. Czeczotta, https://psychiatr.ru/download/738?view=1&name=%D0%A7%D1%83%D0%B4%D0%BE%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B5%D1%86_%D1%82%D0%BE%D0%BC_2_%D0%B4%D0%BB%D1%8F_CD.pdf [dostęp: 26 IX 2015]); G. Herczyńska, Otton Czeczott 1842–1924, „Postępy Psychiatrii i Neurologii” 2000 nr 9 (2), s. 1–4; O. Czeczott, Zarys działalności naukowo-społecznej i obywatelskiej śp. prof. Dra Jana Mierzejewskiego, „Nowiny Lekarskie” 1910 nr 20 (7), s. 460–464; tenże, Памяти И. М. Балинского: Речь, произнесена в заседании Общества психиатров, посвященая памяти И. М. Балинского проф. О. А. Чечотта, Санкт-Петербург 1910; Российский государственный исторический архив (RGIA) w Sankt Petersburgu: F. 216, оp. 5, spr. 30 (Дело врача больницы св. Николая Чудотворца О. А. Чечотта).