Садовая ул., nr 2 [Sadowaja ul. nr 2]

Zamek Michajłowski [Михайловский замок] – zamek Inżynieryjny [Инженерный замок]. Pierwszą nazwę zawdzięcza św. Michałowi Archaniołowi, którego szczególną czcią otaczał jego fundator, drugą Akademii Inżynierii Wojskowej, która mieściła się w jego murach w latach 1819–1917, od roku 1855 nosząc nazwę Nikołajewskiej.

Wyróżniająca się bryłą, różnorodnością fasad i różowo-czerwoną kolorystyką budowla, wzniesiona w latach 1797–1801 na południowym skraju Ogrodu Letniego, między rzekami Mojką i Fontanką, związana jest przede wszystkim z zaledwie 4,5-letnim burzliwym okresem panowania syna Katarzyny II (1729–1796) cara Pawła I (1854–1801). Obsesyjnie bojący się o własne życie Paweł I postanowił zbudować dla siebie nową, otoczoną fosami i dobrze uzbrojoną rezydencję, w której projektowaniu sam uczestniczył. Połączony podziemnym przejściem z koszarami na Polu Marsowym zamek poświęcony został 8 listopada 1800 r. Funkcję rezydencji cara pełnił zaledwie przez półtora miesiąca, gdyż nocą z 23 na 24 marca 1801 r. Paweł I został w nim zamordowany za wiedzą swego syna, a przyszłego cara Aleksandra I (1777–1825). Architektem zamku, który stanął w miejscu drewnianego letniego pałacu Elżbiety Pietrowny (1709–1761/1762), był Wasilij I. Bażenow (1738–1799), za wystrój zaś jego wnętrz odpowiadał włoski malarz i architekt Vincenzo Brenna (1747–1820). Ich dziełem była klasycystyczna budowla na planie kwadratu z ośmiokątnym dziedzińcem wewnętrznym o zróżnicowanych fasadach. Główną z nich (południową) zdobią marmurowy portyk joński z tympanonem oraz dwa obeliski z panopliami. W skrzydle zachodnim zamku (od ul. Sadowej) została umieszczona zwieńczona złotą iglicą cerkiew św. Michała Archanioła.

W 1800 r. na placu paradnym przed zamkiem stanął pomnik Piotra I autorstwa Carla Rastrellego (1675–1744), ojca słynnego Bartolomea (1700–1771). Pomnik samego Pawła I odsłonięto na dziedzińcu zamkowym dopiero w 2003 r. To właśnie ten car uwolnił więzionego od roku 1794 Tadeusza Kościuszkę (1746–1817), zaprosił też do Petersburga, a potem pochował z państwowymi honorami króla Stanisława Augusta (1732–1798). Do wykonania dekoracji malarskich w zamku zatrudnił współpracownika Brenny i byłego stypendystę polskiego króla malarza Franciszka Smuglewicza (1745–1807), który pracował nad nimi w latach 1800–1801. Smuglewicz wykonał m.in. umieszczony w zamkowej cerkwi obraz Archanioł Michał strącający szatana do otchłani oraz plafony Herkules między Cnotą a Występkiem, Męstwo nagrodzone przez Godność i Kurcjusz rzucający się w przepaść.

W 1823 r. fosy wokół opuszczonego zamku zasypano, a w jego wnętrzu ulokowano od 1819 r. Główną Szkołę Inżynieryjną, od roku 1855 Nikołajewską Akademię Inżynierii Wojskowej. Na jej potrzeby adaptację wnętrz zamku przeprowadził w latach 1829–1835 architekt Aleksandr J. Andriejew (1794–1878). Jednym z jej absolwentów był słynny pisarz Fiodor M. Dostojewski (1821–1881). Spośród polskich studentów tej wojskowej uczelni wymienić można św. Rafała Kalinowskiego (1835–1907), który przez pewien czas związany był z nią także jako adiunkt matematyki i mechaniki budowlanej. W 1854 r. mieszkał tu budowniczy mostów i dróg żelaznych inżynier Stanisław Kierbedź sen. (1810–1899). Po rewolucji 1917 r. pomieszczania zamku zajmowały kolejne instytucje i szkoły wojskowe. W czasie blokady Leningradu (1941–1944) został częściowo zniszczony. Zrekonstruowany stanowił od roku 1957 siedzibę Centralnej Biblioteki Marynarki Wojennej oraz od roku 1994 jeden z oddziałów Muzeum Rosyjskiego, które prezentuje w nim ekspozycję stałą i wystawy czasowe. Na zamku znajduje się m.in. marmurowe popiersie Katarzyny II jako Minerwy, które było podarunkiem carycy z 1765 r. dla świeżo koronowanego na króla Polski Stanisława Augusta. Po gruntownej renowacji zamek został uroczyście otwarty 27 maja 2003 r. w ramach obchodów 300-lecia założenia miasta.