Петропавловская крепость, nr 3 [Pietropawłowskaja krepost’ nr 3]

Dom Komendancki [Комендантский дом] to murowany jednopiętrowy budynek w stylu barokowym usytuowany pomiędzy bastionem Naryszkina a soborem św. św. Piotra i Pawła. Główny korpus budynku zaprojektował w 1736 r. inżynier wojskowy Otto Kristoff de Marini (ur. 1706/1707). Budynek został wybudowany w latach 1743–1746, a w latach 1747–1748 od strony zachodniej dobudowano doń parterowe skrzydło dla służby, obie części zostały ujednolicone w 1751 r. według projektu inżyniera wojennego Iwana De Kolonga. Dodatkowo w 1893 r. nad skrzydłem dla służby nadbudowane zostało piętro. Mieszkanie komendanta twierdzy zajmowało parter i piętro we wschodnim skrzydle budynku. W części północnej budynku znajdowała się kancelaria. W sali paradnej Domu Komendanckiego 12 czerwca 1826 r. dekabryści usłyszeli wyrok sądu wojskowego. W dwóch pokojach Domu Komendanckiego umieszczono pod ścisłą strażą rannego i osłabionego naczelnika insurekcji 1794 r. Tadeusza Kościuszkę (1746–1817), którego przed osadzeniem w zwykłej celi uratowała zapewne sława bohatera walk o niepodległość Stanów Zjednoczonych i godność honorowego obywatela Francji. Kościuszko, którego rany źle się goiły, z trudem znosił niewolę, uskarżając się na liczne dolegliwości, a w końcu zdesperowany podjął głodówkę. Za radą opiekujących się nim lekarzy zezwolono mu na swobodne poruszanie się po budynku oraz spacery pod strażą. Wobec braku widocznej poprawy jego stanu zdrowia caryca Katarzyna II zdecydowała latem 1795 r. o przeniesieniu Kościuszki i kilku jego towarzyszy niedoli do domu Stegelmanna nad Mojką (nab. r. Mojki 50). Od roku 1975 w Domu Komendanckim mieści się stała i wciąż modernizowana ekspozycja poświęcona dziejom miasta, przygotowana przez obecnego gospodarza twierdzy Państwowe Muzeum Historii Petersburga [Государственный музей истории Санкт-Петербурга].