Нарвский пр., nr 16 [Narwskij pr. nr 16]

Kamienica czynszowa z 1913 r. za Rogatką Narwską (lok. nr 4), niedaleko Zakładów Obuchowskich, była jedną z siedzib powstałego w 1908 r. z inicjatywy polskich robotników i inteligencji technicznej Klubu Robotniczego „Promień”. Jego organizatorzy, głównie robotnicy i inteligencja techniczna Zakładów Putiłowskich i Zakładów Obuchowskich, wywodzili się z kręgu Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół Polski”, które opuścili w proteście przeciwko jego „drobnomieszczańskiej” narodowej ideologii.

Wśród nich znaleźli się inżynier Kiciński, mechanicy Józef i Tadeusz Pstrągowscy, technik Bielawski, tokarz Krupowicz i właściciel małego warsztatu Dzięgielewski. Uzyskali oni wsparcie późniejszego pierwszego prezesa „Promienia” Aleksandra Babiańskiego (1853–1931), generała i prawnika oraz posła do III Dumy Państwowej, od lat aktywnie działającego na rzecz petersburskiej Polonii. Babiańskiego zastąpił emerytowany generał-lejtnant Marcin Stanisław Gabriałowicz (ur. 1852), kolejnymi prezesami byli związani z Polską Partią Socjalistyczną (PPS) inżynier Władysław Matuszewski w roku 1913 i inżynier chemik Stefan Filipkowski w roku 1914. W narwskiej części Piotrogrodu mieszkało pod koniec XIX w. ok. 5 tys., a w czasie I wojny światowej do 10 tys. polskich robotników tych największych nad Newą zakładów metalurgicznych i zbrojeniowych. Członkowie klubu reprezentowali różne warstwy społeczne i opcje polityczne.

W pierwszych latach klub prowadził głównie działalność oświatowo-kulturalną, która nabrała rozmachu po roku 1913 dzięki zaangażowaniu małżonków Kosińskich, zwłaszcza Marii – bibliotekarki. Między innymi w listopadzie 1909 r. w rocznicę założenia klubu zorganizowano uroczystą wieczernicę w sali Domu Inżynierów Cywilnych przy ul. Borodinskiej 6. Organizowano spotkania, odczyty, zabawy ludowe, wycieczki, a także warsztaty zawodowe i kolonie dla dzieci. Podczas I wojny światowej liczba członków „Promienia” znacznie wzrosła i w 1917 r. osiągnęła ok. 2 tys. Od 1915 r. klub z centralą przy prosp. Litiejnym działał już we wszystkich robotniczych dzielnicach miasta, dysponując siedmioma oddziałami wdzielnicach: Wyborskiej, Piotrogrodzkiej (od jesieni 1916 r. przy prosp. Małym 41, lok. 1), Narwskiej, Moskiewskiej, Wasilewskiej i w Lesnom. Wydawał też własne czasopismo „Promień Poranny” – od sierpnia 1916 r. dwutygodnik, a od kwietnia do lipca 1917 r. dziennik.

Po rewolucji lutowej 1917 r. coraz większe wpływy zyskały w „Promieniu” partie polityczne: PPS-Lewica, PPS-Frakcja Rewolucyjna i Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL), które wykorzystywały go do agitacji politycznej. Klub zakończył działalność latem 1918 r. W lokalu jego narwskiego oddziału mieścił się w latach 1920–1923 klub działaczy polskiej socjaldemokracji im. Zbigniewa Fabierkiewicza.