Arsienalnaja nab. nr 5–7
Арсенальная наб., nr 5–7
Więzienie Kriesty – widok ogólny z drugiej strony Newy na wzorowany na podobnych obiektach w Berlinie i Filadelfii kompleks więzienny wybudowany w latach 1884-90 według projektu architekta Anatolija O. Tomiszki (1851-1900). Fot. z 2014 r. © MCK (fot. S. Yonov)
24.02.2016
Арсенальная наб., nr 5–7 [Arsienalnaja nab. nr 5–7]
Więzienie Kriesty [Тюрьма „Кресты”] – największy areszt w Rosji i Europie usytuowany nad Newą na powierzchni 4,5 ha w miejscu dawnych składów wina. W latach 1884–1890 wzniesiono tu według projektu architekta Anatolija O. Tomiszki (1851–1900), wzorowany na podobnych obiektach w Berlinie i Filadelfii, kompleks budynków więziennych z czerwonej cegły. Uznawany za modelowy, posłużył jako wzór do budowy 28 mniejszych tego typu zakładów odosobnienia. Tworzą go dwa identyczne budynki aresztu na planie krzyża greckiego (stąd wzięła się potoczna nazwa „Kriesty” – krzyże), szpital, kuźnia, kostnica oraz budynek administracyjny z pięciokopułową cerkwią św. Aleksandra Newskiego, którą zamknięto w 1918 r., a ponownie otwarto w roku 1999. W czteropiętrowych budynkach więziennych znajduje się łącznie ok. 1 tys. pojedynczych cel. Do roku 1917 przetrzymywano tu przestępców kryminalnych i politycznych.
W latach 20. XX w. cele zaczęły się zapełniać ofiarami represji stalinowskich (w 1921 r. Kriesty stały się obozem koncentracyjnym), których liczba wielokrotnie przekraczała zaplanowaną ilość. Wśród nich był m.in. historyk Lew N. Gumilow (1912–1992), syn wybitnej poetki Anny Achmatowej (1889–1966), która w swych wierszach wstrząsająco uwieczniła 17 miesięcy spędzone w więziennych kolejkach na widzenie z synem. Wydarzenia te upamiętnia dedykowana Achmatowej niewielka tablica na więziennym murze. W latach 1937–1953 w części budynków funkcjonowała tzw. szaraszka – więzienie specjalne, w którym przetrzymywano wybitnych inżynierów, konstruktorów, fizyków pracujących na rzecz sowieckiego przemysłu zbrojeniowego. Od roku 1946 mieści się tu podległy Głównemu Zarządowi Spraw Wewnętrznych Petersburga i Obwodu Leningradzkiego Areszt Śledczy nr 1. W latach 90. XX w. na terenie aresztu urządzono trudno dostępne muzeum. W 1995 r. naprzeciwko Kriestów odsłonięto pomnik Ofiar Politycznych Represji autorstwa Michaiła Szemiakina.
Przez Kriesty przewinęło się wielu petersburskich Polaków. W 1914 r. więziony był tu przez trzy miesiące skazany na dwa lata za podburzenie do obalenia ustroju za opublikowanie broszury Narodowa i terytorialna cecha autonomii wybitny lingwista i publicysta profesor Uniwersytetu Petersburskiego (1900–1918) Jan Niecisław Ignacy Baudouin de Courtenay (1845–1929). W latach 1937–1940 więźniem Kristów był radziecki i polski marszałek Konstanty Rokossowski (1896–1968).
Więzienie Kriesty [Тюрьма „Кресты”] – największy areszt w Rosji i Europie usytuowany nad Newą na powierzchni 4,5 ha w miejscu dawnych składów wina. W latach 1884–1890 wzniesiono tu według projektu architekta Anatolija O. Tomiszki (1851–1900), wzorowany na podobnych obiektach w Berlinie i Filadelfii, kompleks budynków więziennych z czerwonej cegły. Uznawany za modelowy, posłużył jako wzór do budowy 28 mniejszych tego typu zakładów odosobnienia. Tworzą go dwa identyczne budynki aresztu na planie krzyża greckiego (stąd wzięła się potoczna nazwa „Kriesty” – krzyże), szpital, kuźnia, kostnica oraz budynek administracyjny z pięciokopułową cerkwią św. Aleksandra Newskiego, którą zamknięto w 1918 r., a ponownie otwarto w roku 1999. W czteropiętrowych budynkach więziennych znajduje się łącznie ok. 1 tys. pojedynczych cel. Do roku 1917 przetrzymywano tu przestępców kryminalnych i politycznych.
W latach 20. XX w. cele zaczęły się zapełniać ofiarami represji stalinowskich (w 1921 r. Kriesty stały się obozem koncentracyjnym), których liczba wielokrotnie przekraczała zaplanowaną ilość. Wśród nich był m.in. historyk Lew N. Gumilow (1912–1992), syn wybitnej poetki Anny Achmatowej (1889–1966), która w swych wierszach wstrząsająco uwieczniła 17 miesięcy spędzone w więziennych kolejkach na widzenie z synem. Wydarzenia te upamiętnia dedykowana Achmatowej niewielka tablica na więziennym murze. W latach 1937–1953 w części budynków funkcjonowała tzw. szaraszka – więzienie specjalne, w którym przetrzymywano wybitnych inżynierów, konstruktorów, fizyków pracujących na rzecz sowieckiego przemysłu zbrojeniowego. Od roku 1946 mieści się tu podległy Głównemu Zarządowi Spraw Wewnętrznych Petersburga i Obwodu Leningradzkiego Areszt Śledczy nr 1. W latach 90. XX w. na terenie aresztu urządzono trudno dostępne muzeum. W 1995 r. naprzeciwko Kriestów odsłonięto pomnik Ofiar Politycznych Represji autorstwa Michaiła Szemiakina.
Przez Kriesty przewinęło się wielu petersburskich Polaków. W 1914 r. więziony był tu przez trzy miesiące skazany na dwa lata za podburzenie do obalenia ustroju za opublikowanie broszury Narodowa i terytorialna cecha autonomii wybitny lingwista i publicysta profesor Uniwersytetu Petersburskiego (1900–1918) Jan Niecisław Ignacy Baudouin de Courtenay (1845–1929). W latach 1937–1940 więźniem Kristów był radziecki i polski marszałek Konstanty Rokossowski (1896–1968).
Materiały związane z hasłem
Indeks adresowy:
Arsienalnaja nab. nr 5–7
ostatnio dodane
Hasła:
Czarnomska Izabella
Walentynowiczówna Wanda
Skąpski Franciszek Salezy
Słonimski Ludwik
Walentynowicz Marian
Krajowski-Kukiel Feliks
Walentynowicz Rafał Antoni Władysław
Ogiński Ignacy
Szemioth Piotr
Szemioth Stanisław
Szemioth Włodzimierz
Szemioth Aleksander Edward
Żukowska Jadwiga Aniela Tekla
Liniewicz Leon
Filipkowski Stefan Julian
Rawicz-Szczerbo Władysław
Rzymskokatolickie parafie i kaplice Petersburga/Piotrogrodu oraz dekanatu petersburskiego
Mickiewicz Stefan
Kakowski Aleksander
Spasowicz Włodzimierz
Parafia i kościół św. Stanisława w Petersburgu
Żenkiewicz Józef
„Promień Poranny” / „Promień”
Dąbrowski Jarosław
Klub Robotniczy „Promień”
Polska Szkoła Przygotowawcza i Pierwsze Polskie Gimnazjum Żeńskie Stanisławy Ćwierdzińskiej
Barchwic Maria Ludwika
Petersburskie edycje utworów Adama Mickiewicza
Barchwic (Barchwitz) Jan Stanisław
Łukaszewicz Dominik
Szkiłłądź (Szkiłądź) w zakonie Jakub
Biblioteka:
Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół Polski” w Petersburgu
Ferdynand Ruszczyc w Petersburgu
Teatr Polski i Polskie Studio Teatralne
Polonica Petropolitana
Piotrogrodzkie inicjatywy charytatywno-oświatowe fundatora KUL Karola Jaroszyńskiego (Prezentacja)
Życie Teatralne Wielonarodowego Piotrogrodu-Leningradu w latach 1917-1941
Inwentarz rękopisów Biblioteki Załuskich w Cesarskiej Bibliotece Publicznej