Towarzystwo Niesienia Pomocy Niezamożnym Uczniom Gimnazjum św. Katarzyny (TNP) / Общество вспомоществования нуждающимся ученикам мужской гимназии при Римско-католической церкви св. Екатерины, stowarzyszenie charytatywne, finansujące naukę i utrzymanie ubogich uczniów szkoły średniej przy kościele św. Katarzyny Aleksandryjskiej.

Zorientowane na doraźną pomoc finansową dla słuchaczy funkcjonującego przy kościele św. Katarzyny progimnazjum TNP powstało w 1896 r. Jego ograniczone cele pozostały niezmienne także po 1906 r., gdy rosyjskie Ministerstwo Oświaty zezwoliło na przekształcenie placówki w ośmioletnie gimnazjum, tj. pełnowartościową szkołę średnią dającą absolwentom prawo wstąpienia na uniwersytet. Stowarzyszenie opłacało czesne („wpisy dla niezamożnych wychowańców”) i utrzymanie, wypłacało stypendia za wyniki w nauce, wydawało jednorazowe zapomogi i finansowało letni wypoczynek ubogich uczniów. Środki finansowe pochodziły ze składek członkowskich (1, 3 lub 5 rub.), datków i przychodów z charytatywnych imprez kulturalnych, głównie amatorskich koncertów i spektakli teatralnych. We wzmiankach prasowych na oznaczenie stowarzyszenia niekiedy używano potocznego określenia „kasa pomocy uczącej się młodzieży”.

Niewiele wiadomo o pierwszym dziesięcioleciu istnienia TNP. Przypuszczalnie na jego czele stał Stanisław Szaniawski, kierownik progimnazjum. Począwszy od sierpnia 1907 r., przewodniczącym zarządu TNP był pierwszy i jedyny dyrektor gimnazjum, nauczyciel języków klasycznych i propedeutyki filozoficznej Stefan Cybulski (1858–1937). W 1913 r. w zarządzie zasiadali: Jan Prokopowicz, A. Konaszewski (Aniela Konarzewska?), Maria Michałowska, W. Rostkowski, Piotr Chawłowski, Jadwiga Dąbrowa i katecheta ks. prefekt Jan Wasilewski (1885–1948); co najmniej trzy ostatnie osoby tworzyły kadrę nauczycielską gimnazjum. Prawną siedzibą zarządu niezmiennie pozostawał adres szkoły przy prosp. Newskim [Невский пр.] 32. Inaczej niż w przypadku licznych petersburskich organizacji dobroczynnych nie są znane ani szczegółowa struktura, ani wewnętrzne regulacje TNP.

Wyrywkowe wzmianki prasowe dają natomiast wyobrażenie o rozmiarach świadczonej pomocy. W 1909 r. liczące 40 członków i współpracowników TNP sprawowało pieczę nad 120 uczniami. Roczny przychód wyniósł 1 375 rub., co w połączeniu z rezerwami z poprzedniego okresu rozliczeniowego pozwalało rozporządzać sumą 1 954 rub.; w tej kwocie zawierały się składki w wysokości 120 rub. oraz 744 rub. uzyskane dzięki działalności statutowej. 24 listopada/7 grudnia 1909 r. w sali petersburskiego Zgromadzenia Szlacheckiego [Дворянское собрание] (obecnie Wielka Sala Filharmonii Petersburskiej) odbył się koncert „na rzecz niemajętnych uczniów gimnazjum męskiego przy kościele św. Katarzyny z udziałem znakomitych artystów”, a po koncercie zabawa taneczna. W 1913 r. TNP liczyło 80 członków rzeczywistych, dochód wyniósł 3 842 rub. (w tym 379 rub. ze składek, 190 rub. datków, 521 rub. zarobku na wieczorach charytatywnych), z czego opłacono czesne 70 uczniom, a 52 osoby otrzymały niewielkie zapomogi. 1 stycznia 1914 r. zdeponowany w banku Wawelberga kapitał TNP wynosił 1 800 rub.; stowarzyszenie nie dysponowało majątkiem nieruchomym. Środki, jakimi rozporządzano, nie wystarczały na opłacenie wszystkich potrzeb, co demonstruje rozmiar biedy wśród polskiej młodzieży zdobywającej wykształcenie.

W 1913 r. TNP nabyło 80 arów ziemi we wsi Wyrica [Вырица] w pow. carskosielskim gub. petersburskiej, żeby zbudować tam własny dwupiętrowy dom letniskowy i urządzić w nim sanatorium z sypialniami dla 40 osób. Atutami tej lokalizacji były bliskość rzeki i sąsiedztwo linii kolejowej. Powołano komitet, który miał pozyskiwać środki i kierować budową. W jego skład weszli: Cezary Witort, S. Doliński, A. Ciechanowicz, Stanisław Konarzewski, Wiktor Niedźwiedzki (1883–1940), syn związanego z Rzymskokatolickim Towarzystwem Dobroczynności przy kościele św. Katarzyny znanego adwokata Konrada Niedźwiedzkiego (1855–1944) oraz lekarze Mikołaj Suchorski, Piotr Bartoszewicz (pediatra) i S. Cybulski. W 1915 r. inżynier Stanisław Krosnowski, asystent przy katedrze farbiarstwa i barwników Instytutu Technologicznego, ofiarował Towarzystwu 500 rub. specjalnie na budowę sanatorium. Wybuch I wojny światowej nie pozwolił na urzeczywistnienie tych planów. Niemniej od 1914 r. wysyłano gimnazjalistów na kolonie letnie. Pierwszy taki pobyt zorganizowano nad rzeką Maltą w Łatgalii (tzw. Inflanty Polskie), w 1915 r. 30 uczniów wypoczywało w miasteczku Druja [Друя] nad Dźwiną Zachodnią w gub. witebskiej, w 1916 r. 57 uczniów wyjechało na południowy Ural, a w 1917 r. – na Ałtaj; w górach uczniowie poznawali przyrodę tych regionów, brali udział w wycieczkach geologicznych i zbierali kolekcje minerałów i owadów.

TNP działało do 28 listopada 1918 r., gdy decyzją władz bolszewickich żeńskie i męskie gimnazja św. Katarzyny upaństwowiono i przekształcono w jedną z tzw. jednolitych szkół pracy [Единая трудовая школа].

(przekł. M. Buchalik)
Hasło po redakcji MCK, wersja oryginalna znajduje się tutaj.


Bibliografia:
Т. М. Смирнова, Польские общества в Санкт-Петербурге: конец XIX – начало XX века, Санкт-Петербург 2013, s. 83–84; Справочник о благотворительных учреждениях, действующих в городе С.-Петербурге, Санкт-Петербург 1913, s. 38–39 (poz. 187), 67 (poz. 350); J. Wasilewski, Kolonie letnie, w: Z murów Św. Katarzyny. Księga pamiątkowa b. wychowanek i wychowanków gimnazjum przy kościele świętej Katarzyny w Petersburgu, Warszawa 1933, t. 1, s. 281–286.