Stabrowski Kazimierz / Стабровский Казимир Антонович (1869–1929), malarz.

Urodził się 21 listopada 1869 r. w Kruplanach koło Nowogródka (gub. mińska, obecnie Białoruś) w rodzinie ziemiańskiej, jako syn Antoniego, oficera armii rosyjskiej, i Zofii z Pileckich. Dzieciństwo spędził w majątku rodziców. W latach 1880–1887 uczył się w Szkole Realnej w Białymstoku. W 1887 r. rozpoczął studia w Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych (ASP) w Petersburgu. Jego nauczycielem był specjalizujący się w malarstwie historycznym i rodzajowym Pawieł P. Czistiakow (1832–1919). W 1890 r. Stabrowski zdobył mały medal srebrny za studium mężczyzny ciągnącego linę, w 1892 r. mały i wielki medal srebrny, a w 1893 r. wielki medal srebrny. W tym też roku wyjechał za granicę w celu zbierania materiałów do pracy dyplomowej; był w Palestynie, Turcji, Grecji i Egipcie. Podczas studiów utrzymywał kontakty ze studiującymi na ASP Polakami, m.in. Ferdynandem Ruszczycem (1870–1936), Kazimierzem Wasilkowskim (1860–1934) i Henrykiem Weyssenhoffem (1859–1922). 5 listopada 1894 r. otrzymał wielki medal złoty i tytuł „kłassnyjchudożnik” [классныйхудожник] 3 stopnia za obraz Mahomet na pustyni (Mahomet i Said na pustyni; Ucieczka z Mekki), tematem i stylistyką przypominający dzieła innego ucznia Czistiakowa Wasilija D. Polenowa (1844–1927). Mimo formalnego ukończenia edukacji pozostał w zreformowanej w 1894 r. ASP, kontynuując studia w pracowni wybitnego przedstawiciela nurtu realistycznego Ilji J.Riepina (1844–1930). Przerwał je po rozruchach w lutym 1897 r. Wyjechał do Paryża, gdzie przez kilka miesięcy uczęszczał do Académie Julian, w której jego nauczycielami byli malarz i grafik Benjamin Constant (1845–1902) oraz malarz i rzeźbiarz Jean-Paul Laurens (1838–1921). W 1898 r. powrócił do Petersburga. Od tego roku do 1903 uczestniczył w Wystawach Wiosennych urządzanych w salach ASP. Brał udział także w wystawach międzynarodowych (Paryż 1900, Monachium 1901, Wenecja 1903). Próbował też swych sił w krytyce artystycznej: w 1900 r. opublikował na łamach gazety „Nowoje Wriemia” [Новоевремя] artykuł O starom i nowom w russkomiskusstwie [O starej i nowej sztuce rosyjskiej], jego teksty pojawiały się również w petersburskim „Kraju” (np. Ruch artystyczny w Petersburgu, 1899, nr 15; Dzisiejsze malarstwo. (Kilka wrażeń z wiosennej wystawy w Akademii sztuk pięknych w Petersburgu), 1900, nr 22). 15 września 1902 r. poślubił rzeźbiarkę Julię Janiszewską (1869–1941), studentkę ASP. W tym też roku został członkiem Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”.

W 1903 r. osiadł w Warszawie. Oprócz twórczości malarskiej Stabrowski najpierw prowadził wspólnie z kolegą z petersburskiej ASP Konradem Krzyżanowskim (1872–1922) prywatną szkołę malarską, a następnie zajmował się organizacją Szkoły Sztuk Pięknych, którą otwarto 19 marca 1904 r. Stabrowski wszedł w skład komitetu organizacyjnego uczelni, a następnie został jej pierwszym dyrektorem; do kadry profesorskiej pozyskał kolegów z petersburskiej ASP – Ruszczyca i Krzyżanowskiego. W 1909 r. Stabrowski odszedł ze stanowiska dyrektora. Powodem rezygnacji był konflikt z Komitetem Opiekuńczym i Radą Pedagogiczną, które negatywnie oceniły jego dokonania jako pedagoga, jak również zainteresowania spirytyzmem i okultyzmem, którym artysta poświęcał wiele czasu. W latach 1909–1913 Stabrowski wiele podróżował po Europie; letnie miesiące spędzał w majątku Dłużniewo w gub. witebskiej (obecnie Lūznavasmuiža) na Łotwie, dzierżawionym od Eugenii (1855–1946) i Stanisława (1844–1910) Kierbedziów, fundatorów warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Miał tam swoją pracownię, a sam pałac ozdobił zniszczonymi w latach 20. XX w. malowidłami.

W latach I wojny światowej wraz z żoną znalazł się ponownie w Petersburgu-Piotrogrodzie, dokąd wywiózł wszystkie swoje obrazy. W 1915 r. urządził tam wielką wystawę swych prac (w 1916 r. prezentował ją w Moskwie). Zaowocowała ona listem z 2 stycznia 1916 r. do Rady Akademii, w którym jego byli profesorowie – Riepin i rzeźbiarz Władimir A. Bieklemiszew (1861–1919) oraz grafik Wasilij W. Mate [Mathe] (1856–1917) – wnioskowali o przyznanie Stabrowskiemu tytułu honorowego akademika; po głosowaniu stołeczna ASP została jednak rozwiązana, nie wiadomo więc, jaka zapadła w tej sprawie decyzja. W latach 1917 i 1918 Stabrowski wystawiał razem z Towarzystwem im. Archipa I. Kuindżiego. Nowa estetyka jego prac spotkała się jednak z krytyką zachowawczych recenzentów, znajdując poparcie tylko na łamach czasopisma rosyjskich modernistów „Mir isskustwa” [Мирискусства]. W tym okresie projektował też dekoracje i kostiumy dla kierowanego przez Arnolda Szyfmana (1882–1967) Teatru Polskiego w Moskwie. W 1918 r. był jeszcze jednym z uczestników wystawy dzieł sztuki artystów polskich na rzecz Macierzy Szkolnej, zorganizowanej staraniem Rady Zjazdów Polskich Organizacji Pomocy Ofiarom Wojny od 25 kwietnia / 7 maja do 15 czerwca w pałacu Aniczkowskim przy prosp. Newskim [Невский пр.] 39. Zaprezentował na niej cykl pejzaży włoskich oraz serię widoków wulkanów. W 1918 r. wrócił z żoną do Warszawy.

W początkowym okresie twórczości Stabrowski malował nastrojowe pejzaże (Cisza wsi, Biała noc w Petersburgu, Na rozjeździe, Bayrische Staatsgemäldesammlung Monachium, Biała noc w Finlandii) i kameralne portrety (Portret narzeczonej, 1896). Pod koniec pobytu nad Newą zainteresował się okultyzmem i pod wpływem tych zainteresowań zaczął malować kompozycje o charakterze fantastyczno-mistycznym, których kulminacją był zaginiony cykl Pochód burzy (1907–1910). Niemal wszystkie prace artysty sprzed I wojny światowej przepadły w czasie działań wojennych i rewolucyjnych lat 1917–1918. W ostatnim okresie życia Stabrowski malował przede wszystkim pejzaże z licznych podróży.

Był bezdzietny. Zmarł w Garwolinie 10 czerwca 1929 r. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kw. 205, rz. I, m. 8).

W 1934 r. 59 prac z jego spuścizny przekazała Muzeum Narodowemu w Warszawie żona Julia.


Bibliografia:
L. Skalska-Miecik, Stabrowski Kazimierz, w: Polski słownik biograficzny, Warszawa–Kraków 2002, t. 49, s. 275–278 (bibliografia); taż, Kazimierz Stabrowski – lata studiów i początki działalności twórczej, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie” 1975, t. 19, s. 575–657; taż, Echa sztuki rosyjskiej w twórczości warszawskich modernistów, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie” 1984, t. 28, s. 125–172.