Prawdzik Bronisław / Правдзик Бронислав-Юлий Казимирович (1862–1923), inżynier cywilny, profesor i dyrektor Instytutu Inżynierów Cywilnych (1921–1922).

Urodził się 16/28 kwietnia 1862 r. w Odessie w zubożałej rodzinie szlacheckiej o polsko-rosyjskich korzeniach. Rodzina Prawdzików została wpisana do księgi genealogicznej Deputacji Szlacheckiej Guberni Mińskiej w 1838 r. Ojciec Kazimierz związał się ze służbą cywilną, awansując od sekretarza kolegialnego do radcy stanu. Pracował w renomowanym Liceum Aleksandrowskim jako księgowy (1894–1909), zastępca administratora-zarządcy (1899–1900), p.o. administratora-zarządcy i skarbnik (1902–1909) wreszcie w 1909 r. został administratorem-zarządcą liceum. O matce Lubow Aleksiejewnej brak informacji. Związany z budownictwem technicznym brat Józef także pracował i mieszkał nad Newą.

Prawdzik ukończył w Odessie szkołę realną św. Pawła. Po przeprowadzce z rodzicami do Petersburga dostał się w 1880 r. do Szkoły Budowlanej [Строительное училище], przemianowanej w 1882 r. na Instytut Inżynierów Cywilnych Cesarza Mikołaja I (IIC). Był wybijającym się studentem. Studia ukończył w 1885 r., zdobywając tytuł inżyniera pierwszej klasy i złoty medal im. prof. Nikołaja A. Biespałowa (1810–1878) za najlepszy projekt inżynieryjny. W tym samym roku został przydzielony do pracy w Komitecie Techniczno-Budowlanym przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, by po kilkunastu latach zostać jego nadetatowym (1901), a w końcu (1903) etatowym członkiem. Specjalizował się w dziedzinie konstrukcji budowlanych, systemach wentylacyjnych i grzewczych oraz w wyposażeniu sanitarnym budynków użyteczności publicznej, w tym lecznic i budowli sakralnych (cerkwi). W 1889 r. Towarzystwo Absolwentów uczelni oddelegowało go za granicę w celu przestudiowania zagadnienia ciałopalenia. Po powrocie złożył szczegółowe sprawozdanie pt. Кремация. Краткий обзор исторических фазисов ее распространения и подробное описание приборов, применяемых в настоящее время [Kremacja. Krótki przegląd historycznych faz jej rozprzestrzeniania i szczegółowy opis stosowanych współcześnie narzędzi] (Санкт-Петербург 1892); wiele lat później opublikował pracę poświęconą technologii kremacji Трупосожигание (кремация): Методы расчета кремационных печей и описание применяемых приборов [Ciałopalenie (kremacja). Metody obrachunku pieców kremacyjnych i charakterystyka stosowanych narzędzi] (Петроград 1921).

Od 1894 r. do końca życia pracował w Alma Mater jako wykładowca, od 1901 r. w Katedrze Ogrzewania i Wentylacji. Prowadził przedmiot o nazwie wodociągi, w 1903 r. opublikował Курс водоснабжения [Kurs zaopatrzenia w wodę] (Санкт-Петербург 1903, cz. 1). We wrześniu 1909 r. założył Katedrę Zaopatrzenia w Wodę (pierwotna nazwa – Katedra Wodociągów i Projektowania), którą kierował do śmierci. W 1912 r. stworzył laboratorium, zajmujące się zbieraniem próbek armatur wodociągowych i kanalizacyjnych. Przeszedł wszystkie stopnie w uczelnianej hierarchii. Od października 1901 r. zajmował stanowisko profesora zwyczajnego, od 1903 r. był członkiem Rady Instytutu, a w latach 1921–1922 – dziewiątym dyrektorem. W ostatnim roku życia był zatrudniony jako profesor emeritus.

Udzielał się także w stowarzyszeniach branżowych. W 1892 r. został członkiem istniejącego od 1871 r. Petersburskiego Towarzystwa Architektów [Петербургское Общество архитекторов]. Z kolei w 1894 r. wszedł w skład rady powołanego do życia z okazji 50-lecia IIC Towarzystwa Inżynierów Cywilnych [Общество гражданских инженеров]. Organizowało ono coroczne konkursy na najlepszy projekt inżynieryjny i architektoniczny, pomagało ubogim rodzinom swoich członków (także przez pośrednictwo w znalezieniu pracy w zawodzie), prowadziło badania w zakresie planowania miejskiego i ochrony przeciwpożarowej. Aktywny udział Prawdzika w pracach tego zrzeszenia potwierdzają jego publikacje (artykuły, sprawozdania, przeglądy) w periodyku „Izwiestija OGI” [Известия общества гражданских инженеров]. Jako oddzielna broszura ukazał się jego wykład wygłoszony na jednym z posiedzeń pt. Расчет и устройство сводчатого покрытия из полых бетонных камней [Obliczenia i konstrukcja sklepień z pustaków] (Санкт-Петербург 1899), poświęcony konstrukcji betonowego sklepienia.

Aktywność zawodowa Prawdzika nie ograniczała się do zajęć naukowych. Chętnie uczestniczył w przedsięwzięciach komercyjnych. Pracował w prywatnej spółce „Łukaszewicz & Co”, gdzie budował systemy grzewcze i wentylacyjne w pralniach i suszarniach oraz wodociągi i systemy kanalizacyjne lokali mieszkalnych. Był także współwłaścicielem i jednym z kierowników „Spółki Technicznej N. Dmitrijew i B. Prawdzik”. Na zamówienie zarządu uzdrowiska Kaukaskich Wód Mineralnych zrealizował wiele projektów technicznego wyposażenia lecznic błotnych i innych budowli leczniczych uzdrowisk w Piatigorsku, Jessentukach i Żeleznowodsku (w latach 1895–1900 w ramach swojej spółki). Prawdopodobnie właśnie według technicznego projektu Prawdzika wyposażono placówkę Hydropatyczną w Piatigorsku (ul. Tiepłosiernaja [Теплосерная ул.] 17), o czym może świadczyć publikacja jego autorstwa Устройство водопровода для проведения минеральной воды в Романовскую грязелечебницу в Пятигорске [Budowa wodociągu dla wód mineralnych w Romanowskim Zakładzie Borowinowym w Piatigorsku] (Петроград 1915). Projektował również i budował wodociągi miejskie w Taszkiencie. W latach 1903–1917 był członkiem zarządu spółki akcyjnej „Kurt Siegel” [Курт Зигель], w okresie poprzedzającym rewolucję stał nawet na jej czele. Utworzone w rosyjskiej stolicy w 1877 r. zakłady specjalizowały się w produkowaniu mechanizmów i oprzyrządowania służących optymalnemu wykorzystaniu gazu i wody – zarówno przez przemysł, jak i gospodarstwa domowe.

W Petersburgu uczestniczył w budowie: cerkwi Objawienia Pańskiego na wyspie Gutujewskiej [Гутуевский остров], upamiętniającej ocalenie następcy tronu Mikołaja Aleksandrowicza (w przyszłości Mikołaja II [1868–1918]) z zamachu 29 kwietnia/11 maja 1891 r., przeprowadzonego podczas jego wizyty w Japonii, cerkwi Zaśnięcia Matki Bożej należącej do petersburskiej filii [gr. metochion] Ławry Kijowsko-Peczerskiej), czego dokumentacyjną pozostałością jest broszura o systemie ogrzewania i wentylacji świątyni pt. Отопление и вентиляция храма Киево-Печерского подворья в С.-Петербурге [Ogrzewanie i wentylacja świątyni podworja Kijowsko-Peczerskiego w Sankt Petersburgu] (Санкт-Петербург 1900), soboru Morskiego w Kronsztadzie (architekt Wasilij A. Kosiakow [1862–1921]), soboru Zmartwychwstania Pańskiego (Cerkiew na Krwi, architekci Alfred Parland [1842–1919] i archimandryta Ignatij Małyszew [1811–1897]), soboru św. św. Apostołów Piotra i Pawła (cerkiew dworska) w Peterhofie (według projektu Nikołaja W. Sułtanowa [1850–1908] i Wasilija A. Kosiakowa), Instytutu Politechnicznego im. Piotra Wielkiego wraz z cerkwią Opieki Matki Bożej (architekt Ernest F. Wirrich [1860–1949]), sali obrad Rady Państwa w pałacu Maryjskim (architekci Leonitij N. Benois [1856–1928], Marian Peretiatkowicz [1872–1916], Ludwig L. Schroeder [1878–1911]).

Zaprojektował żelbetonowy strop nowego gmachu czytelni Biblioteki Publicznej (obecnie Rosyjska Biblioteka Narodowa). Wykonując niezbędne obliczenia konstrukcyjne, uczestniczył w projektowaniu i budowie utrzymanego w stylu tradycyjnej architektury rosyjskiej (architekt Iwan K. Malgerb [1867–1938?]) soboru katedralnego św. Katarzyny w Jekaterynodarze (obecnie Krasnodar) oraz cerkwi Życiodajnej Trójcy Świętej (sobór Szadryński) w Błagowieszczeńsku (architekt W. A. Kosiakow), której pierwowzorem była petersburska cerkiew Objawienia Pańskiego na Wyspie Gutujewskiej. Opracował projekt wentylacji i ogrzewania w soborze Ikony Czernihowskiej Matki Bożej Skitu Getsemańskiego Ławry Troicko-Siergijewskiej w Siergijew Posadzie pod Moskwą (1886–1893, architekt N. W. Sułtanow), a także w soborze katedralnym św. Zofii w Nowogrodzie, co opisał w odrębnej publikacji pt. Отопление и вентиляция Софийского кафедрального собора в Новгороде. Проектировано и исполнено Т-вом «Лукашевич и К°» [Ogrzewanie i wentylacja Sofijskiego soboru katedralnego w Nowogrodzie. Projekt i wykonanie „Łukaszewicz & Co”] (Санкт-Петербург 1894). Brał udział w budowie świątyń w Nowoczerkasku, Orenburgu, Rostowienad Donem, Smoleńsku oraz w tworzeniu projektu konstrukcji cokołu pod pomnikiem Aleksandra II (rzeźbiarz Aleksander M. Opiekuszyn [1838–1923], architekci Paweł W. Żukowski [1845–1912] i N. W. Sułtanow) przy południowej ścianie Kremla w Moskwie (odsłonięty w 1898 r., nie zachował się). Zasiadał w licznych komisjach eksperckich.

Po rewolucji 1917 r. Prawdzik pozostał w Rosji i kontynuował pracę. Od 1918 r. był członkiem Architektoniczo-Artystycznej Pracowni Rady Miejskiej Moskwy (Mossowiet), Piotrogrodzkiej Grupy Eksperckiej i Stałej Rady Technicznej Ekspertów Zarządu Odbudowy Miasta Jarosław (ros. Jarosławl [Ярославль]) po jego zniszczeniu na skutek działań bojowych podczas tłumienia powstania eserów (członków Partii Socjalistów-Rewolucjonistów) 6 lipca 1918 r. W czasach radzieckich, będąc dyrektorem IIC, wykazał się odwagą, stając w sierpniu 1921 r. w obronie aresztowanego przez piotrogrodzki wydział gubernialny Wszechrosyjskiej Komisji Nadzwyczajnej do Walki z Kontrrewolucją, Spekulacją i Nadużyciami Władzy (WCzK) akademika architektury prof. L. N. Benois.

W Petersburgu/Piotrogrodzie mieszkał pod następującymi adresami: co najmniej od 1894 r. – ul. Kirocznaja [Кирочная ул.] 3, od 1902 r. – prosp. Litiejny [Литейный пр.] 15, od 1905 r. – Manieżnyj pierieułok [Манежный пер.] 10, od 1908 r. – ul. Nikołajewska [Николаевская ул.] (obecnie ul. Marata [Марата ул.]) 66, od 1911 r. – ul. Iwanowska [Ивановская ул.] (obecnie Socialisticzeskaja [Социалистическая ул.]) 2, w 1923 r. – prosp. Zagorodny [Загородный пр.] 30. Był właścicielem posiadłości w Siestroriecku, uzdrowiskowo-letniskowej miejscowości nad Zatoką Fińską (obecnie w granicach administracyjnych Petersburga).

W dowód uznania osiągnięć zawodowych w czasach carskich został rzeczywistym radcą stanu. Był także nagrodzony orderem św. Włodzimierza III kl. (1909).

Brak informacji o rodzinie. Nie wiadomo też, czy czuł się Polakiem, nie brał bowiem czynnego udziału w życiu polskiej społeczności nad Newą; brak też jego nazwiska w polskich książkach adresowych.

Zmarł w Piotrogrodzie w 1923 r. Nie jest znane miejsce jego pochówku.

(przekł. Margarita Vladimirova)
Hasło po redakcji MCK, wersja oryginalna patrz: www.polskipetersburg.ru

Bibliografia:
Архитекторы-строители Санкт-Петербурга XIX – начала XX века: Справочник, ред. Б. М. Кириков, Санкт-Петербург 1996, s. 171, 252; Словник лицейской энциклопедии, Санкт-Петербург 2006, s. 69; Spis szlachty wylegitymowanej w guberniach grodzieńskiej, mińskiej, mohylewskiej, smoleńskiej i witebskiej, oprac. S. Dumin, S. Górzyński, Warszawa 1992, s. 80;. Г. В. Барановский, Юбилейный сборник сведений о деятельности бывших воспитанников Института гражданских инженеров (Строительного училища). 1842–1892, Санкт-Петербург 1893, s. 274 (fot.); В. Г. Исаченко, Братья Косяковы, w: Зодчие Санкт-Петербурга. XIX – начало XX века, Санкт-Петербург 1998, s. 656; Юбилейнаякнига Санкт-Петербургского государственного архитектурно-строительного университета (1832–2002), Санкт-Петербург 2002, s. 188–189; И. А. Казусь, Советская архитектура 1920-х годов: организация проектирования, Москва 2009, s. 40, 43, 53; Księga pamiątkowa Inżynierów Cywilnych Polaków wychowanków Instytutu Inżynierów Cywilnych w Petersburgu, [b.m.w.] 1937; В. Ю. Жуков, Директора и ректоры вуза: Краткие биографические очерки, w: Санкт-Петербургскому государственному архитектурно-строительному университету — 180 лет (1832–2012). Юбилейный сборник, ред. В. Ю. Жуков, Е. В. Клименко, Санкт-Петербург 2012, s. 19.