A A A

Petersburskie Rzymskokatolickie Towarzystwo Ochrony Kobiet

Санкт-Петербургское римско-католическое общество охранения женщин


Autor: Tamara M. Smirnowa Petersburskie Rzymskokatolickie Towarzystwo Ochrony Kobiet (PRzTOK) / Санкт-Петербургское римско-католическое общество охранения женщин, działająca w latach 1912/1913–1918 organizacja dobroczynna, utworzona przez petersburską Polonię w celu przeciwdziałania prostytucji wśród katoliczek. W nieoficjalnym obiegu używano jej krótszej nazwy – Ochrona Kobiet...
14.02.2019
stan artykułu kompletny
Petersburskie Rzymskokatolickie Towarzystwo Ochrony Kobiet (PRzTOK) / Санкт-Петербургское римско-католическое общество охранения женщин, działająca w latach 1912/1913–1918 organizacja dobroczynna, utworzona przez petersburską Polonię w celu przeciwdziałania prostytucji wśród katoliczek. W nieoficjalnym obiegu używano jej krótszej nazwy – Ochrona Kobiet.

W stolicy Rosji od lat funkcjonowały rosyjskie stowarzyszenia prawosławne o zbliżonym profilu działalności. Zamysł utworzenia instytucji dobroczynnej mającej na celu ochronę przed wywołanym nędzą upadkiem moralnym kobiet pochodzenia polskiego powstał w kręgu nadnewskich działaczy katolickich, którym zależało na udzielaniu pomocy przede wszystkim katoliczkom. Istniejące struktury, m.in. Kółko Pań Rzymskokatolickiego Towarzystwa Dobroczynności przy kościele św. Katarzyny, koncentrowały się na innych potrzebach, a stawiające sobie analogiczne zadania Towarzystwo Pań Miłosierdzia św. Wincentego à Paulo napotykało przeszkody natury administracyjnej.

Rejestracja statutu PRzTOK nastąpiła 22 grudnia 1912 / 4 stycznia 1913 r. Na jego mocy organizacja uzyskiwała następujące uprawnienia: powiadamianie sądu o ujawnionych przypadkach osierocenia lub porzucenia dzieci, asystowanie ubogim rodzicom w poszukiwaniu dla potomstwa opieki i zajęć, pomaganie dziewczętom i młodym kobietom w znalezieniu uczciwej pracy, informowanie kobiet podróżujących w poszukiwaniu pracy o zagrożeniach, czemu miało służyć rozwieszanie w okolicach dworców kolejowych i portów ogłoszeń o czyhających niebezpieczeństwach, przeciwdziałanie „handlowi żywym towarem”, wydawanie drukiem książek i broszur oraz organizowanie publicznych wykładów dotyczących religii, moralności i higieny, propagowanie wśród hospitalizowanych i rodzących kobiet zasad moralnego prowadzenia się, ułatwianie upadłym dziewczętom przyjęcia do zakładów poprawczych, otwieranie przytułków dla przyjezdnych, bezrobotnych i zmieniających pracę, a także „ognisk domowych” dla pozbawionych oparcia rodziny dziewcząt i kobiet.
Zgodnie ze statutem obszar działalności PRzTOK ograniczał się do Petersburga. Udział w pracach organizacji obwarowano cenzusem wieku (pełnoletniość) i wyznania rzymskokatolickiego. Członków podzielono na trzy kategorie: honorowych, rzeczywistych, tj. wpłacających co najmniej 5 rub. rocznie lub jednorazowo 100 rub., oraz współpracujących, tj. wypełniających zadania zlecone przez Zarząd PRzTOK, ale nie opłacających składek. Wszyscy otrzymywali zaświadczenia, które mogli okazywać organom porządkowym. Do Zarządu Towarzystwa wybieranego na trzyletnią kadencję przez Walne Zgromadzenie wchodziło 15 osób (w tym 3 kandydatów): przewodniczący, jego zastępca, skarbnik, sekretarz i opiekunowie poszczególnych agend. Osoby te nie pobierały żadnego uposażenia. Z wyjątkiem sytuacji nadzwyczajnych Walne Zgromadzenie zbierało się raz w roku – w marcu, o czym zgodnie z wymogami każdorazowo informowano policję. Funkcje kontrolne sprawowała trzyosobowa Komisja Rewizyjna. Zarówno korespondencję urzędową, jak i dokumentację prowadzono w jęz. rosyjskim. Środki na działalność statutową pozyskiwano ze składek, ofiar, zbiórek podczas dobroczynnych imprez kulturalnych, zapisów spadkowych, a także z dochodów z nieruchomości i procentów od kapitału.

21 stycznia/ 3 lutego 1916 r. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych zaaprobowało nowy statut PRzTOK, lepiej odpowiadający potrzebom czasu wojny. Władze zezwoliły też na otwieranie oddziałów Towarzystwa na obszarze całego Imperium Rosyjskiego pod warunkiem uzyskania odrębnej zgody od administracji właściwych guberni. Tym samym piotrogrodzki oddział stawał się oddziałem centralnym, sprawującym nadzór nad pozostałymi. Oddziały tworzone w Królestwie Polskim i w tzw. guberniach zachodnich (tereny byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego i należących do Korony ziem ruskich) otrzymywały prawo do prowadzenia korespondencji i dokumentacji w językach miejscowych.

W pierwszym zarządzie PRzTOK stanowiska kierownicze objęli: Jadwiga Gnoińska – przewodnicząca; kierownik i starszy lekarz Szpitala Polskiego doktor Jan Fedorowicz-Weder – wiceprezes; Olgierd Markowski – sekretarz; Antoni Roszkowski – skarbnik. Członkami Zarządu zostali: Zofia (1870–1963) i Eugeniusz (1853–1918) Dymszowie – żona i brat posła do Dumy Państwowej Lubomira Dymszy (1860–1915), ksiądz Jan Trojgo (1880–1932), wówczas profesor i bibliotekarz Rzymskokatolickiej Akademii Duchownej (RzAD), żona członka Rady Państwa Aleksandra Meysztowicza (1864–1943) – Zofia z Kossakowskich, żona Ludwika Monkiewicza (1848–1925), nauczyciela matematyki w gimnazjum przy kościele św. Katarzyny – Sabina Monkiewicz (1859 lub 1860 – 1937), żona Józefa Padlewskiego (1863–1943), architekta i inżyniera cywilnego – Olga z Reichardtów (1873–1941), malarka, oraz Jadwiga Sztolcman i Janina Chrzanowska. Kandydatkami na członków zarządu były Jadwiga Pułaska, Aniela Jabłońska i Helena Kutyłowska (1898–1992). W skład komisji rewizyjnej wchodzili: Stanisław Hryniewicz, A. Meysztowicz i Wojciech Pułaski. Towarzystwo korzystało ze wsparcia Witolda Nowackiego, który nieodpłatnie prowadził jego księgowość.

W pierwszym roku działalności do PRzTOK należało 105 osób, w 1915 r. – 140. Na listach członkowskich znajdowało się wielu duchownych, m.in. księża: Fabian Abrantowicz (1884–1946), wykładowca stołecznego Rzymskokatolickiego Seminarium Duchownego (RzSD), pochodzący ze Żmudzi rektor RzSD Ignacy Bałtruszis (1864–1919), Białorusin Jazep Biełahałowy (1883–1928), wikary parafii św. Katarzyny i wykładowca RzAD, Litwin Michał Bugenis (1889–1930), wikary parafii Zaśnięcia NMP, a później parafii św. Katarzyny oraz wykładowca RzSD, Konstanty Budkiewicz (1867–1923), proboszcz parafii św. Katarzyny, Edward hr. O’Rourke (1876–1943), proboszcz parafii św. Stanisława, a w niedalekiej przyszłości m.in. biskup diecezjalny ryski, Zygmunt Łoziński (1870–1932), wykładowca RzSD i RzAD, a w przyszłości m.in. biskup miński, Piotr Janukowicz (1863–1937), administrator parafii Nawiedzenia NMP na cmentarzu Wyborskim, Jerzy Matulewicz-Matulaitis (1871–1927), wykładowca RzAD, a w przyszłości biskup wileński, oraz aktualni biskupi: żmudzki Franciszek Karewicz (1861–1945) i sufragan mohylewski Jan Cieplak (1857–1926).

Prace Towarzystwa wspierali także politycy, działacze społeczni i znani filantropi, m.in.: członek Rady Państwa, a w II Rzeczypospolitej minister spraw zagranicznych Konstanty Skirmunt (1866–1951), inżynier i budowniczy linii kolejowych Michał Kierbedź (1854–1932), adwokat Konrad Niedźwiecki (1855–1944), przemysłowiec i fotograf amator Maximilian Othmar Neuscheller (1859–1921), przedsiębiorca budowlany, a w niedalekiej przyszłości szef Polskiej Organizacji Wojskowej na Rosję Franciszek Skąpski (1881–1966), pianistka Lucyna Robowska (1876–1957), znana z działalności Kółka Pań Jadwiga z Jałowieckich (1875–1951), żona finansisty, przemysłowca i posła do Dumy Państwowej Władysława Żukowskiego (1860–1916) oraz śpiewaczka operowa Adelajda Bolska (1863–1930). PRzTOK wspierali także przedstawiciele arystokracji. Wstępowały doń całe rodziny: Brzezińscy, Gnoińscy, Kłokoccy, Markowscy, Meysztowiczowie, Monkiewiczowie, Morzyccy, Nagórscy, Pułascy, Rogowscy, Romowscy, Roszkowscy, Sztolcmanowie. Wsparcia informacyjnego udzielała gazeta „Dziennik Petersburski”.

Codzienna aktywność PRzTOK koncentrowała się na czterech typach działalności. Były nimi zapewnienie w „Ogniskach Rodzinnych” taniego noclegu potrzebującym kobietom, utworzenie Kuchni (jadłodajni) oferującej wyżywienie po przystępnych cenach, prowadzenie Biura Pośrednictwa Pracy oraz zapewnienie popytu na towary i usługi Pracowni Krawieckiej (szyjącej zrazu tylko suknie, z czasem także bieliznę damską i męską), nad którą pieczę sprawował wykwalifikowany personel pod kierunkiem A. Milewskiej. Podopieczne Ochrony Kobiet mogły liczyć na darmową pomoc lekarską, udzielaną przez doktora J. Fedorowicza-Wedera. W lekarstwa po zniżkowych cenach zaopatrywała aptekę Towarzystwa właścicielka pierwszej kobiecej apteki w Petersburgu Antonina Leśniewska (1866–1937). PRzTOK usiłowało także walczyć ze stręczycielstwem i odnosiło na tym polu pewne sukcesy. Przykładowo w 1914 r. doprowadziło do aresztowania przestępców, którzy zmuszali do prostytucji zwabione oszukańczą propozycją dobrze płatnej pracy dziewczęta z Królestwa Polskiego. Z kolei w związku z licznym napływem do Piotrogrodu uciekających przed działaniami wojennymi Królewiaków i mieszkańców tzw. guberni zachodnich PRzTOK opracował specjalną instrukcję walki z nierządem wśród uchodźców.

O skali działalności Ochrony Kobiet częściowe wyobrażenie dają sprawozdania za lata 1913–1914. Nie wiadomo natomiast, jak wyglądała ona w późniejszym okresie. W pierwszym roku oferta noclegowa dla podopiecznych obejmowała trzy kategorie pokoi. Na krótkotrwałe pobyty bogatych przyjezdnych zarezerwowano trzy pokoje z kuchnią w najwyższym standardzie. Dla studentek urządzono 22 umeblowane pokoje z elektrycznością, centralnym ogrzewaniem i obsługą serwisową, za które płaciły one od 11,5 do 25 rub. miesięcznie; w 1913 r. było ich 114, a 1914 r. – 78. W 11 pokojach o niższym standardzie lokowano szwaczki, nauczycielki i pracownice biurowe, które za miejsce w pięcioosobowym pokoju płaciły od 4,5 do 6 rub. miesięcznie; w 1913 r. z tej możliwości skorzystały 139 osoby, w 1914 r. – 132. W pozostałych 12 pokojach gwarantujących niezbędne minimum socjalne umieszczano służbę i ubogich przyjezdnych, co kosztowało 4 rub. miesięcznie lub 15 kopiejek za dobę; w 1913 r. na ten wariant zdecydowały się 92 służące i 120 przyjezdnych, w 1914 r. – odpowiednio 63 i 280 (głównie wychodźczynie). Ogółem w pierwszym roku funkcjonowania przytułków PRzTOK z noclegu skorzystało 345 osób, w kolejnym już 553.

Dopełnieniem bazy noclegowej były tanie usługi gastronomiczne. Jadłodajnia wydawała obiady po 25–30 kopiejek, pełne wyżywienie kosztowało od 15 rub. miesięcznie, w szczególnych wypadkach można było otrzymać bezpłatny obiad. W 1913 r. z pełnego wyżywienia korzystało 56 osób, wydano ogółem 2240 obiadów płatnych i 798 bezpłatnych. W 1914 r. z pełnego wyżywienia skorzystało 139 osób, obiadów płatnych wydano ogółem 3987 a bezpłatnych – 150; pełne bezpłatne utrzymanie otrzymywało 20 osób. Przejawem troski o stworzenie rodzinnej atmosfery były wspólne wieczerze wigilijne i śniadania wielkanocne.

Dużym zaangażowaniem wykazywało się Biuro Pośrednictwa Pracy. Spośród 455 kobiet, które zwróciły się do niego z prośbą o pomoc w 1913 r., 426 otrzymało zajęcie. W tej grupie było 16 bon (opiekunek do dzieci w bogatszych domach), 24 nianie, 25 szwaczek, 11 praczek, 69 pokojówek, 71 kucharek, 3 sprzątaczki i 207 pracownic domowych. Z kolei w 1914 r. z 943 osób, które zwróciły się do Biura, pracę znalazło 725, z tego 45 jako szwaczki, pozostałe jako służba, nianie i bony. Powyższa statystyka uwzględnia kobiety zatrudnione i terminujące w Pracowni Krawieckiej. W 1914 r. pracowało ich tam na stałe 17, cztery uczyły się kroju i szycia, 10 zaś sierot było „bezpłatnymi uczennicami”.

O budżecie PRzTOP posiadamy jedynie szczątkowe informacje. Wiadomo, że w 1914 r. wydatki organizacji osiągnęły 17 253 rub., przynosząc deficyt w kwocie 1245 rub., do którego przyczyniły się wysokie koszty administracji, utrzymania przytułków i pośrednictwa w poszukiwaniu płatnego zajęcia.

Zarząd i wszystkie pododdziały Towarzystwa mieściły się początkowo przy prosp. Zabałkańskim [Забалканский пр.] (obecnie prosp. Moskiewski [Московский пр.]) 6. Wskutek rozrostu działalności pododdziały PRzTOP rozmieszczono również w sąsiednich kamienicach pod nr 4 i 31.

PRzTOP zakończyło działalność prawdopodobnie w 1918 r.

(przeł. z oryginalnego hasła M. Buchalik)
Hasło po redakcji MCK, wersja oryginalna patrz: www.polskipetersburg.ru

Bibliografia:

B. Czaplicki, Katolicka działalność dobroczynna w Rosji w latach 1860–1917, Warszawa 2008, s. 113–115, 289; Т. М. Смирнова, Польские общества в Санкт-Петербурге: конец XIX – начало XX века, Санкт-Петербург 2013, s. 94–101; I. Spustek, Polacy w Petrogrodzie 1914‒1917, Warszawa, 1966; Отчет Петроградского Римско-католического Общества охранения женщин за 1914 год, Петроград 1915; Отчет Римско-католического Общества охранения женщин за 1915 год, Петроград 1916; Устав С.-Петербургского Римско-Католического Общества Охранения Женщин, Санкт-Петербург [1913]; Z Petersb. Rzym.-Kat. Tow. Ochrony Kobiet, „Dziennik Petersburski” 1913, nr 1172, s. 2, 3.

Materiały związane z hasłem


Adresy powiązane: Moskowskij pr. nr 4–6 Indeks adresowy: Moskowskij pr. nr 4–6

ostatnio dodane


Hasła: Związek Młodzieży Polskiej „Zet” w Petersburgu / Piotrogrodzie Niżyńska Bronisława Więckowski Aleksander Józef Słonimski Siergiej Czarnomska Izabella Walentynowiczówna Wanda Skąpski Franciszek Salezy Słonimski Ludwik Walentynowicz Marian Krajowski-Kukiel Feliks Walentynowicz Rafał Antoni Władysław Ogiński Ignacy Szemioth Piotr Szemioth Stanisław Szemioth Włodzimierz Szemioth Aleksander Edward Żukowska Jadwiga Aniela Tekla Liniewicz Leon Filipkowski Stefan Julian Rawicz-Szczerbo Władysław Rzymskokatolickie parafie i kaplice Petersburga/Piotrogrodu oraz dekanatu petersburskiego Mickiewicz Stefan Kakowski Aleksander Spasowicz Włodzimierz Parafia i kościół św. Stanisława w Petersburgu Żenkiewicz Józef „Promień Poranny” / „Promień” Dąbrowski Jarosław Klub Robotniczy „Promień” Polska Szkoła Przygotowawcza i Pierwsze Polskie Gimnazjum Żeńskie Stanisławy Ćwierdzińskiej Barchwic Maria Ludwika Petersburskie edycje utworów Adama Mickiewicza Barchwic (Barchwitz) Jan Stanisław Łukaszewicz Dominik Szkiłłądź (Szkiłądź) w zakonie Jakub Jocher Adam Teofil Biblioteka: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół Polski” w Petersburgu Ferdynand Ruszczyc w Petersburgu Teatr Polski i Polskie Studio Teatralne Polonica Petropolitana Piotrogrodzkie inicjatywy charytatywno-oświatowe fundatora KUL Karola Jaroszyńskiego (Prezentacja) Życie Teatralne Wielonarodowego Piotrogrodu-Leningradu w latach 1917-1941 Inwentarz rękopisów Biblioteki Załuskich w Cesarskiej Bibliotece Publicznej
Używamy plików cookies, by ułatwić korzystanie z naszej witryny. Jeśli nie chcesz, by pliki cookies były zapisywane na twoim dysku zmień ustawienia przeglądarki
Akceptuję
Więcej informacji