Olszamowski Bolesław / Ольшамовский Болеслав Губертович (1848–1920), adwokat, historyk prawa, działacz społeczny związany z Petersburgiem/Piotrogrodem od połowy lat 70. XIX w. do roku 1918.

Urodził się 18 stycznia 1848 r. w Chorochoryniu (parafia Torczyn) w pow. łuckim na Wołyniu, w katolickiej rodzinie ziemiańskiej, jako syn Huberta (ur. 1812) i Aleksandry z Witwińskich (zm. 1 lutego 1870). Miał trzech braci: Władysława Modesta (ur. 1845), ożenionego w 1872 r. z Adelą Sławuszewską, Bronisława (ur. 1848), żonatego (1875) 1.v. z Filipiną Uchacewicz, 2.v. (1878) z Ludwiką Nagrodzką, oraz Mieczysława (zm. 1922), osiadłego w Petersburgu inż. chemika, po 1918 r. ułana w 5 Pułku Ułanów Zasławskich. Za udział w powstaniu listopadowym 1830 r. rodzice byli represjonowani konfiskatą majątku; Hubert Olszamowski, przed 1830 r. właściciel dóbr na Wołyniu za udział w powstaniu listopadowym trafił na 12 lat na Kaukaz. Naukę pobierał w gimnazjum w Równem, skąd został wyrzucony z „wilczym biletem” za organizowanie kółek samokształceniowych. Zezwolono mu jednak na przystąpienie do egzaminu maturalnego „z prywatnego przygotowania”. W 1879 r. ukończył z opóźnieniem, ale i z wyróżnieniem Wydział Prawny Uniwersytetu Petersburskiego (UP). Osiadł wówczas nad Newą.

Jako prawnik cywilista, specjalizujący się w sprawach dotyczących własności ziemskiej w tzw. guberniach zachodnich Imperium Rosyjskiego, tj. spadkami, przedawnieniami, powództwami, bronił polskiego stanu posiadania na dawnych Kresach. Występował przeciwko ustawom wyjątkowym z 10 grudnia 1865 r. i 27 grudnia 1884 r., ograniczającym prawa Polaków do nabywania ziemi w tzw. Kraju Zachodnim. Z czasem wyspecjalizował się w interpretacji rosyjskich przepisów w tym zakresie. Od lat 80. XIX w. był doradcą prawnym w ordynacji ołyckiej Radziwiłłów. Przez wiele lat prowadził też sprawę masy upadłościowej rodzin Manuzzich i Strutyńskich, dowodząc konieczności stosowania dla ziem dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego konstytucji sejmowych z czasów I Rzeczypospolitej. Postępowanie sądowe w tej sprawie zaowocowało studium o prawie kaduka w konstytucji sejmowej z 1588 r. pt. Обязательность для Великого княжества Литовского конституций вальных сеймов бывшей польской Речи-Посполитой в связи с вопросом о выморочности (кадуках) по польско-литовскому законодательству [Obowiązywanie dla Wielkiego Księstwa Litewskiego konstytucji sejmów walnych dawnej Rzeczypospolitej Polskiej w związku z zagadnieniem bezdziedziczenia (kaduka) w prawie polsko-litewskim] (Санкт-Петербург, 1897).

Występował także jako adwokat trójki braci Łoskiewiczów, którzy po śmierci ojca w 1889 r. przeprowadzili dział majątkowy z zachowaniem całości majątku w jednym ręku. Powołując się na ustawę z 1865 r., Kijowska Izba Sądowa, podważyła jednak legalność tak przeprowadzonego działu. Olszamowski wygrał proces odwoławczy w wyższej instancji. Co więcej, spowodował wpisanie zapadłego wyroku do Zbioru Wyroków Senatu Rządzącego, dzięki czemu kolejne działy majątkowe w guberniach zachodnich mogły być przeprowadzane bez konieczności rozdrabniania dóbr. Jako adwokat ziemianki Skopowskiej doprowadził również do uznania przez Senat Rządzący prawa Polaków do nabywania na tych terenach ziemi na mocy przedawnienia.

Opierając się na zebranym w toku wspomnianych procesów materiale, opublikował cenioną przez środowisko prawnicze pracę na temat obrotu ziemią w guberniach zachodnich pt. Права по землевладению в Западном крае [Prawa dotyczące własności ziemi w Kraju Zachodnim] (Санкт-Петербург, 1899). Pochodną powyższych procesów sądowych była także publikacja Выписки из Литовскoго статута, из Волумина Легум, и с Сборника Литовских законов с переводами их на русский язык… [Wypisy ze Statutu Litewskiego, Volumina Legum oraz Zbioru Praw Litewskich wraz z ich przekładami na język rosyjski…] (Санкт-Петербург, 1897).

Występował wreszcie w nietypowej sprawie Agaty Ludkiewiczowej z Karniewa w gub. kowieńskiej, która testamentem przekazała swoim włościanom ponad 60 dziesięcin ziemi. Zapis ów podważyła Kowieńska Izba Sądowa, powołując się na prawo z 27 stycznia 1901 r., na mocy którego katoliccy chłopi nie mogli kupować więcej niż 60 dziesięcin. W Senacie Rządzącym Olszamowski udowodnił jednak, że prawa tego nie można rozciągać na inne sposoby przekazywania nieruchomości niż kupno–sprzedaż. W tym czasie ogłosił też tekst По вопросам о применении нового гербового устава [W sprawie stosowania nowej ustawy herbowej] (Санкт-Петербург, 1901).

Drugim kierunkiem jego działalności zawodowej była obrona interesów Kościoła katolickiego w Rosji, w szczególności unitów. Pełnił funkcję honorowego radcy prawnego mohylewskiej Kurii Metropolitalnej, z której ramienia po ukazie tolerancyjnym z 17 kwietnia 1905 r. uczestniczył w procesach o skasowanie kościołów w Zelwie (obecnie w woj. podlaskim) i Horodyszczu w pow. pińskim. W pierwszym z przypadków w lutym 1907 r. doszło do masakry wiernych, którzy podjęli starania o zwrot zamkniętej w 1868 r. świątyni przekazanej cerkwi prawosławnej. Na wieść o staraniach katolików ówczesny paroch zelwiański Osip Jankowskij postanowił doprowadzić do jej szybkiego poświęcenia, co uczynił już po interwencji proboszcza i parafian zarówno u władz cywilnych, jak i duchownych. Stając w obronie zelwiańskich parafian, Olszamowski dowodził, że nie można było przekazać kościoła prawosławnym na drodze administracyjnego rozporządzenia, gdyż takowe nie stosują się do spraw własnościowych. Co więcej, w toku procesu uzyskał wgląd do utajnionego ukazu z 1865 r., dotyczącego zamykania kościołów na Litwie, dzięki czemu wykazał, że rząd miał prawo przekazywać kościoły prawosławnym wyłącznie wtedy, gdy większość parafii przechodziła dobrowolnie na to wyznanie. Ostatecznie, także po interpelacjach w Dumie Państwowej, Wileńska Izba Sądowa uniewinniła ponad 20 katolików z Zelwy aresztowanych po lutowych zajściach.

Druga ze spraw dotyczyła zamkniętego od 1864 r. kościoła w Horodyszczu, który 20 listopada 1909 r. poświęcił na nowo ks. Iwanowski. Remont i rekonsekrację świątyni władze uznały za samowolę. Olszamowski wygrał i ten proces, odwołując się do wspomnianego ukazu tolerancyjnego z 1905 r. Z ramienia kurii występował też w obronie wikariusza generalnego archidiecezji warszawskiej bp. Kazimierza Ruszkiewicza (1836–1925). W jego sprawie dowiódł z kolei, że hierarchowie katoliccy nie podlegają jurysdykcji sądów zwyczajnych. Zagadnienie to wyłożył następnie w broszurze O подсудности римско-католических епископов по преступлениям по должности и бракоразводных дел между мариавитами и католиками [O podległości sądowej biskupów rzymskokatolickich dotyczącej przestępstw urzędowych i rozwodowych w sprawach pomiędzy mariawitami i katolikami] (Санкт-Петербург, 1913). Jak pisała jego druga żona: „Trudno wyliczyć nawet, wielu unitów obronił od prześladowań, wiele kościołów ocalił od konfiskaty, wielu księży z Sybiru powrócił, wiele majątków ocalił. […] Prowadził sprawy polityczne przeważnie bezinteresownie, mówiąc, że jako mieszkający poza krajem, pełni w ten sposób służbę dla kraju.” (J. Olszamowska, Przeżycia matki, „Niepodległość” 1926, z. 1, s. 416).

Interpretacje prawne Olszamowskiego wywarły istotny wpływ na ustalenie senackiej procedury postępowania, stając się podstawą orzecznictwa w omawianym zakresie. Reprezentując interesy polskiego ziemiaństwa i Kościoła katolickiego, adwokat udzielał się także w prasie rosyjskiej jako publicysta. Kwestię praw wyjątkowych z 1865 i 1884 r. poruszył w artykule Воистину Воскресе [Zaprawdę Zmartwychwstanie] („Rus’” [Русь], 2 kwietnia 1904, nr 109), przypadek zaś kościoła w Zelwie opisał w 1907 r. w tekście Терпимость и провокация [Tolerancja i prowokacja] opublikowanym w organie konstytucyjnych demokratów „Riecz” [Речь]. Pisywał też do petersburskiego „Kraju”. Gdy kierujący Księgarnią Polską Kazimierz Grendyszyński (1864–1906) podjął w 1904 r. decyzję o wycofaniu się z branży i wyjeździe z Petersburga, działacze polonijni powołali spółkę udziałową, która odkupiła jego przedsiębiorstwo. Olszamowski dołączył do tego grona w późniejszych latach, w 1905 r. zaś nosił się z zamiarem otwarcia nad Newą nowego polskiego pisma.

Pod koniec stycznia 1903 r. obchodził 25-lecie pracy adwokackiej („Kraj” 1903, nr 4). W wydanym w restauracji Donona okolicznościowym bankiecie uczestniczyło 80 stołecznych adwokatów, którzy uczcili go adresem i pamiątkowym żetonem z brylantami. W imieniu Rady Adwokackiej przemawiali wybitni mówcy sądowi – adwokaci B. B. Dorn i Nikołaj P. Karabczewski (1851–1925), jako reprezentant komisji pełnomocników wystąpił znany adwokat Oskar O. Gruzenberg (1866–1940), wyrazy zaś wdzięczności od polskiej społeczności przekazał adwokat i późniejszy redaktor „Kraju” Bohdan Kutyłowski (1863–1922). W imieniu współpracowników jubilata przemawiał Adam Juszkiewicz, a słowo od koła polskiej palestry w Radzie Adwokackiej wygłosił jego przewodniczący Franciszek Osiecki. Listy i telegramy nadesłali m.in. pisarka Eliza Orzeszkowa (1841–1910) oraz publicysta, historyk literatury prof. Włodzimierz Spasowicz (1829–1906). Na zorganizowanym z tej okazji 1/14 lutego 1903 r. przez miejscową Polonię uroczystości wystąpiła w „Lutni” aktorka Wanda Siemaszkowa (1867–1947), recytując fragmenty utworów Stanisława Wyspiańskiego (1869–1907) i Marii Konopnickiej (1842–1910).

Olszamowski udzielał się w stowarzyszeniach branżowych. Członkiem petersburskiej Rady Adwokackiej był od lat 80. XIX w., w 1894 r. zaś został wybrany w skład jej zarządu („Kraj” 1894, nr 18, s. 24). W marcu/kwietniu 1905 r. uczestniczył we Wszechrosyjskim Zjeździe Adwokatów w Petersburgu, z udziałem przedstawicieli sądów okręgowych, w tym Polaków, których zaproszono po staraniach Aleksandra Lednickiego (1866–1934). W czerwcu tego roku wziął udział w zwołanym w Warszawie zjeździe polskich adwokatów z Królestwa Polskiego i Rosji, podczas którego wszedł do zarządu powołanego wówczas Związku Adwokatury Polskiej. Ciało to istniało jednak zaledwie rok i pod naciskiem władz zaprzestało działalności. Był wreszcie obok m.in. Konrada Niedźwieckiego (1855–1944) jednym z założycieli powołanego w 1914 r. na czele z Leonem Petrażyckim (1867–1931) piotrogrodzkiego Polskiego Towarzystwa Prawników i Ekonomistów z siedzibą w Ognisku Polskim przy ul. Troickiej [Троицкая ул.] (obecnie ul. Rubinsteina [Рубинштейна ул.]) 13. W 1917 r. pełnił w nim funkcję wiceprezesa.

Zagadnienia dotyczące polskiej własności zyskały nowy wymiar po wybuchu I wojny światowej (1914). Przymusowa likwidacja niemieckiej i austro-węgierskiej własności ziemskiej na mocy ustawy z 2 lutego 1915 r. uderzyła bowiem zarówno w Polaków – poddanych pruskich i austriackich, jak również tych zamieszkałych w Imperium Rosyjskim, a legitymujących się mieszanym (głównie polsko-niemieckim; sujet mixt) pochodzeniem etnicznym. Olszamowski prowadził kilka takich spraw, m.in. dotyczącą ordynacji Radziwiłłów z Ołyki oraz majątku ziemskiego Szlenkiera, zapewne Karola Stanisława (1884–1944), w czasie I wojny światowej dyrektora największej w Rosji garbarni w Berdyczowie. Dowiódł wówczas, że prawo to nie stosuje się do Polaków obcopoddanych jako stanowiących odrębną kategorię, czemu też poświęcił rosyjskojęzyczną 75-stronnicową broszurę pt. Значение воззвания 1 августа 1914 г. Верховного главнокомандующего к полякам и вопросы, возникающие из него и последующих событий [Znaczenie proklamacji Głównodowodzącego z 1 sierpnia 1914 r. do Polaków oraz zagadnienia wynikające z niego i ostatnich wypadków] (Петроград, 1915).

Wydawnictwo to poprzedził komentarz, jakiego udzielił 3 sierpnia tegoż roku związanej także z partią konstytucyjnych demokratów gazecie „Birżewyje Wiedomosti” [Биржевые ведомости] (nr 14 288, wyd. poranne). Uważał, że tylko realne zrównanie Polaków w prawach i obowiązkach z pozostałymi obywatelami Imperium Rosyjskiego przyniesie obu stronom oczekiwane korzyści. Jako krok prowadzący do osiągnięcia wspomnianego celu wskazywał na postanowienie Rady Ministrów z 29 maja 1915 r. zatwierdzone z 6 czerwca tegoż roku przez Mikołaja II (1868–1918). Dokument ów powoływał dwustronną komisję złożoną z 12 działaczy państwowych, której zadaniem miało być opracowanie wstępnych wytycznych umożliwiających ułożenie relacji polsko-rosyjskich w duchu wspomnianej proklamacji. Rozdźwięk pomiędzy intencjami władz a uzusem prawnym zilustrował, przywołując konkretne przykłady ze swej praktyki zawodowej, z których wynikało, że de facto bezprawna ustawa własnościowa z 2 lutego 1915 r. – w przypadku Polaków nadużywana przez lokalną administrację – miała charakter czysto polityczny. Pozostawało to, jak dowodził, w jaskrawej sprzeczności z telegramem Głównodowodzącego z 14 sierpnia 1914 r., zapewniającym, że Polacy zarówno poddani rosyjscy, jak również pruscy i austriaccy znajdą się pod specjalną ochroną rosyjskiej armii i władz, które zapewnią im także bezpieczeństwo ich własności. Pisząc o patriotyzmie obu narodów, powoływał się na swój artykuł Вера в лучшую будущность поляков и русских [Wiara w lepszą przyszłość Polaków i Rosjan] opublikowany w kwietniu 1914 r. (nr 119) w „Kurierze Sankt-Petersburskim” [Caнкт-Петербургcкий курьер].

Olszamowski będąc gorącym polskim patriotą i społecznikiem aktywnie działał na rzecz petersburskiej Polonii. Był członkiem rzeczywistym Rzymskokatolickiego Towarzystwa Dobroczynności przy kościele św. Katarzyny, co najmniej w okresie od 1897 do 1905 r. Jak wspomina historyk prof. Stanisław Ptaszycki (1853–1933), jeszcze w latach 80. XIX w. stał się jednym z inicjatorów powstałego w opozycji do tzw. ugodowców skupionych wokół W. Spasowicza ruchu niepodległościowców. Wraz z nim działali w tym duchu prof. Instytutu Komunikacji Henryk Merczyng (1860–1916) oraz bibliotekarz Cesarskiej Akademii Nauk Józef Gąsiorowski (1853–1901), który w 1886 r. wyłożył pieniądze na założenie „Gazety Olsztyńskiej”. W bocznej sali Grand Hotelu przy ul. Małej Morskiej [Малая Морская ул.] 18–20 organizowali oni cieszące się sporym powodzeniem wieczory zwane mazurskimi, które od marca 1883 r. przybrały charakter balów; ten pierwszy odbył się w mieszkaniu dr. W. F. Krajewskiego przy pl. Michajłowskim [Михайловская пл.] (obecnie pl. Isskustw [Искусств пл.]) 4.

Olszamowski występował też w sprawach związanych z walką światopoglądową wśród spolaryzowanych politycznie rodaków. Reprezentował przed Senatem krytyka Obozu Narodowo-Demokratycznego Władysława Studnickiego (1867–1953), który jako redaktor wydawanego w latach 1906–1907 w Warszawie pisma „Naród i Państwo” opublikował tam 20 lipca 1907 r. (nr 12) za „Kurierem Lwowskim” artykuł działaczki społecznej Marii Dulębianki (1861–1919) pt. Nie chodźmy do Dumy. Po wniesionej apelacji, w której dowodził, że nie można stawiać zarzutów na podstawie fragmentów tekstu, jeśli jego całość nie nosi znamion przestępstwa, 21 lutego 1908 r. Senat uniewinnił Studnickiego z zarzutów.

W latach 1906–1917 Olszamowski uczestniczył w akcji wyborczej do I, II, III i IV Dumy Państwowej, agitując wśród miejscowych Polaków, by oddawali głosy na partię konstytucyjnych demokratów (kadetów), z którą sympatyzował. Po ukonstytuowaniu się Koła Polskiego w Dumie został jego konsultantem prawnym. Od października 1911 r. był członkiem komisji finansowej Polskiej Macierzy Szkolnej („Dziennik Petersburski” 1911, nr 485), organizacji kulturalno-oświatowej, działającej nad Newą od 1907 r. Utrzymywał ożywione kontakty z czołowymi przedstawicielami miejscowej Polonii, takimi jak lingwista prof. Jan Niecisław Baudouin de Courtenay (1845–1929), którego w 1912 r. gościł w swym majątku Łaszczyzna w Królestwie Polskim. Po wybuchu I wojny światowej był jednym z inicjatorów (26 sierpnia), a następnie działaczem Polskiego Towarzystwa Pomocy Ofiarom Wojny (PTPOW). Wspólnie z Henrykiem Święcickim (1852–1916), wileńskim posłem do Dumy, i Remigiuszem Kwiatkowskim, redaktorem „Głosu Polskiego”, stworzył statut tej organizacji. Wedle K. Niedźwieckiego „duszą” PTPOW był zięć Olszamowskiego inż. technolog Władysław Rawicz-Szczerbo (1882–1959). On sam we wrześniu 1915 r. zrezygnował z funkcji skarbnika PTPOW, do 1916 r. pozostał jednak członkiem jego Komitetu Głównego. W czerwcu 1916 r. przewodniczył obradom piotrogrodzkiego zjazdu przedstawicieli 70 oddziałów PTPOW („Ognisko Polskie” 1916, nr 22). Był także działaczem Piotrogrodzkiego Koła Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości. W 1916 r. odpowiadał za przygotowanie dokumentów umożliwiających rejestrację Koła, proponowano mu nawet objęcie prezesury tego stowarzyszenia, z czego zrezygnował, wymawiając się innymi obowiązkami; wcześniej (1913–1914) należeli wraz z żoną do Warszawskiego Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości. Udzielał się wreszcie w działającej od marca do grudnia 1917 r. dwustronnej Komisji Likwidacyjnej ds. Królestwa Polskiego, w której wszedł w skład Wydziału II ds. Kościoła rzymskokatolickiego pod przewodnictwem arcybiskupa mohylewskiego Edwarda Roppa (1851–1939).

Olszamowski był dwukrotnie żonaty. Z pierwszą żoną Tomiłą z Michalskich miał dwóch synów: Mieczysława (1875–1932), inż. cukrownika, uczestnika moskiewskiego Zjazdu Techników Polaków (1917), i Alfreda (1876–1925), inż. leśnika. Po raz drugi ożenił się z Janiną, córką Ludomira Radłowskiego i Iwanickiej (wg nagrobka 15 sierpnia 1863; 1868 – 28 lipca 1938), działaczką społeczną, która z powodzeniem uprawiała też poezję.Jej dziad Franciszek Ksawery Radłowski za udział w powstaniu 1830 r. trafił na 10 lat do twierdzy kijowskiej, a jego dobra w Radomskiem i na Wołyniu uległy konfiskacie. Janina wchodziła w skład zarządu (tzw. komitetu) utworzonego w 1901 r. Kółka Pań Rzymskokatolickiego Towarzystwa Dobroczynności przy kościele św. Katarzyny, pełniąc przez kilka lat funkcję skarbniczki (w zarządzie Kółka była co najmniej do 1909 r.). W 1906 r. znalazła się w gronie inicjatorów powołania Polskiej Macierzy Szkolnej, członkinią zarządu tej organizacji była w latach 1914–1915. Także w 1906 r. weszła w skład Komitetu opieki nad dziećmi, wspierającego stołeczne polskie sieroty, które wysłano do Królestwa Polskiego („Kraj” 1096, nr 20). Była też działaczką petersburskiego Związku Kobiet Polskich i w 1907 r. uczestniczyła z jego ramienia w Zjeździe Kobiet Polskich. Wybuch I wojny zastał ją w Warszawie, dokąd wyjechała w poszukiwaniu synów Ludomira i Janusza, stamtąd przedostała się do Galicji, gdzie do 1915 r. mieszkała w Jabłonkowie, w maju 1918 roku po długiej tułaczce powróciła do Piotrogrodu. Zaprzyjaźniona z najmłodszym synem Olszamowskich – Januszem pisarka Kazimiera Iłłakowiczówna (1892–1983) zanotowała: „Dziwnym trafem obaj synowie – choć orientacji tak zwanej «narodowej» – w 1914 roku zwiali nielegalnie do Legionów” (taż, Proza, s. 674). W odrodzonej Polsce Janusz został jednym z adiutantów Józefa Piłsudskiego (1867–1935), pisarka zaś jego sekretarką.

Z drugiego małżeństwa miał Olszamowski dwie córki i dwóch synów. Halina (1889–1976), żona inż. W. Rawicz-Szczerby, była prawniczką, członkinią pierwszej rady Stowarzyszenia Studentek Polek „Spójnia”, z kolei Zofia (1892–1983), zamężna Skowrońska, z wykształcenia historyk, specjalizująca się w dziejach Kościoła, należała w Petersburgu do pionierek harcerstwa, w latach 1914–1917 była też działaczką „Promienia”, pod koniec życia osiadła w Rzymie, prowadziła badania w archiwach watykańskich. Ludomir (15 lutego 1886 – 18 kwietnia 1945 w Łaszczyźnie) został porucznikiem korpusu oficerów piechoty, spoczął na cmentarzu w Dębem Wielkim (grób się nie zachował). Janusz pseud. Łaszczyc, Łaszczyk (13 września 1887 – 23 maja 1920; zmarł z powodu zapalenia płuc po tyfusie w szpitalu w Żytomierzu podczas wyprawy kijowskiej) ukończył z wyróżnieniem renomowane niemieckie gimnazjum tzw. Annenschule [Анненшуле]. Następnie jako student Wydz. Prawnego UP uczył w dzielnicy robotniczej za rogatką Narwską polskie dzieci języka i historii. W listopadzie 1905 r. gdy po rozruchach studenckich zamknięto UP wyjechał do Krakowa. Posadzony o udział w zakopiańskim zjeździe organizatorów strajku szkolnego w zaborze rosyjskim, osadzony został latem 1910 roku w petersburskim więzieniu Kriesty. Wydalony z UP ukończył prawo na uniwersytecie w Kazaniu, skąd powrócił nad Newę. Był tu działaczem Zjednoczenia Narodowego oraz Związku Walki Czynnej, do którego przystąpił jeszcze w Krakowie. Edukację prawniczą kontynuował następnie w Heidelbergu, Paryżu i Londynie, skąd powrócił latem 1914 roku, by wstąpić do Legionów, z którymi walczył jako ułan w szeregach 1 Pułku Ułanów I Brygady pod Lublinem, nad Styrem i Stochodem. Internowany w obozach w Szczypiornie, gdzie jako prawnik świetnie znający jęz. niemiecki reprezentował interesy legionistów w komendanturze, i Werl (Niemcy), po powrocie jesienią 1918 r. został adiutantem Piłsudskiego, pełnił funkcję oficera łącznikowego pomiędzy Belwederem a MSZ.

Nad Newą Olszamowscy mieszkali kolejno: w domu Gusjewa przy ul. Znamienskiej [Знаменская ул.] (obecnie ul. Wosstanija [Восстания ул.]) 11 (1881–1882), ul. Kołomienskiej [Коломенская ул.] 15 (1883–1884) oraz najdłużej w kamienicy czynszowej Szkoły Handlowej przy prosp. Zagorodnym [Загородный пр.] 13 m. 10 (1896–1917; pod tym samym adresem figuruje też Mieczysław). Posiadali także modernistyczną drewnianą daczę w podpetersburskiej Wyricy [Вырица] niedaleko Gatczyny, w przysiółku Edwardsa [Посёлок Эдвардса], którą zaprojektował inż. cywilny E. W. Rakicki. W Trazymeńskim zającu Iłłakowiczówna przywoływała pobyty (w tym Wigilię) w Wyricy „w domu mecenasostwa, przepojonym tradycyjną obrzędowością rodzinną i najszczerszą życzliwością dla młodzieży” (taż, Proza, s. 675–676).

W październiku 1918 roku przez Psków opuścili Piotrogród i osiedli w Łaszczyźnie należącej do majątku Olesin Duży koło Mińska Mazowieckiego. Jak wspominała Janina „Wszystkie meble, obrazy, zegary, naczynia, dywany, książki, zapakowane w pakach, musiały zostać (taż, Przeżycia matki, „Niepodległość” 1936, z. 1, s. 437). Przepadła w szczególności obfita i cenna biblioteka oraz wartościowe fortepiany. Ze względu na stan zdrowia (zaraz po powrocie z Rosji trafił do szpitala) Olszamowski nie przyjął proponowanego mu stanowiska prezesa Polskiej Komisji Kodyfikacyjnej.
Zmarł po ciężkiej chorobie 2 lipca 1920 r. w Łaszczyźnie, pochowany został obok żony Janiny, brata Mieczysława i syna Janusza na cmentarzu parafialnym w Mińsku Mazowieckim.


Prace Olszamowskiego:

B. Olszamowski, Обязательность для Великого княжества Литовского конституций вальных сеймов бывшей польской Речи-Посполитой в связи с вопросом о выморочности (кадуках) по польско-литовскому законодательству [Obowiązywanie dla Wielkiego Księstwa Litewskiego konstytucji sejmów walnych dawnej Rzeczypospolitej Polskiej w związku z zagadnieniem bezdziedziczenia (kaduka) w prawie polsko-litewskim] (Санкт-Петербург, 1897)
https://polona.pl/item/obazatel-nost-dla-velikago-knazestva-litovskago-konstitucij-val-nyh-sejmov-byvsej,MTE2OTM4NzYw/6/#info:metadata

B. Olszamowski, Права по землевладению в Западном крае [Prawa dotyczące własności ziemi w Kraju Zachodnim] (Санкт-Петербург, 1899)
https://polona.pl/item/prava-po-zemlevladeniu-v-zapadnom-krae,MTE2OTM4NzY2/2/#info:metadata

B. Olszamowski, Значение воззвания 1 августа 1914 г. Верховного главнокомандующего к полякам и вопросы, возникающие из него и последующих событий [Znaczenie proklamacji Głównodowodzącego z 1 sierpnia 1914 r. do Polaków oraz zagadnienia wynikające z niego i ostatnich wypadków] (Петроград, 1915)
https://polona.pl/item/znaceniie-vozvania-1-avgusta-1914-g-verhovnago-glavnokomanduuscago-k-polakam-i-voprosy,MTE2OTM3MjI0/6/#info:metadata



Bibliografia:
A. Kijas, Polacy w Rosji od XVII wieku do 1917 roku. Słownik biograficzny, Poznań 2000, s. 245–246 (bibliografia); I. Spustek, Olszamowski Bolesław, w: Polski słownik biograficzny, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1979, t. 24, s. 1 (bibliografia); L. Bazylow, Polacy w Petersburgu, Warszawa 1984, s. 350, 389, 390 (il.), 419 i wersja ros. Sankt Petersburg 2003 r.; kurierSkruda, Olesin, Cisie, Dębe Wielkie, Skruda, Długa K. – opowieść rzeka. Część II – Janusz Olszamowski, http://kurierskruda.pl/index.php/olesin-cisie-debe-wielkie-skruda-dluga-k-opowiesc-rzeka-czesc-ii-janusz-olszamowski/historia-regionu [dostęp: 21 maja 2019]; B. Nykiel, Petersburskie/Piotrogrodzkie Koło warszawskiego Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości (PKTOnZP) i jego działalność w latach 1908–1922 (w druku); Ольшамовский Б. Г., Публикации (elektroniczna wersja trzech prac Olszamowskiego), https://biblioclub.ru/index.php?page=author_red&id=27542 [dostęp: 21 maja 2019]; Окрестности Санкт-Петербурга. Часть 7. Разное. Вып. 3 https://yadi.sk/a/QNpvPE1N3ZRV7T/5b5352aa1939c0b50ccd2cd0 (fot. daczy) [dostęp: 21 maja 2019]; K. Iłłakowiczówna, Człowiek na śniegu, w: Proza, Warszawa 2018, s. 674–677 (dot. syna Janusza, tu jako Jan); redakcja, Mecenas Bolesław Olszamowski, w: Polski Kalendarz Piotrogrodzki na rok przestępny 1916. Rocznik ilustrowany informacyjno-historyczno-literacki…, red. St. Lisowski, Piotrogród [1915], s. 180–185 (fot.); J. Olszamowska, Przeżycia matki, „Niepodległość” 1936, z. 1, s. 415–441 (il.); St. Ptaszycki, Z moich wspomnień znad Newy, w: Z murów św. Katarzyny. Księga pamiątkowa b. wychowanek i wychowańców gimnazjów przy kościele św. Katarzyny w Petersburgu, Warszawa 1933, s. 53; ks. D. Ściskała, Z dziennika kapelana wojskowego (1914–1918), Cieszyn 1926, s. 40–41 (żona Janina i synowie); W. Studnicki, Z przeżyć i walk, Warszawa 2009 (reprint), s. 207–211; Akt zgonu Aleksandry z Witwińskich Olszamowskiej, http://wolyn-metryki.pl/Wolyn/index.php?nazw_szuk=Olszamowsk&miej_szuk= [dostęp: 6 VI 2019]; Akt zgonu Ludomira Olszamowskiego, http://kurierskruda.pl/wp-content/uploads/2014/12/akt_zgonu_Ludomir_Olszamowski.jpg [dostęp: 21 maja 2019]; Metryka chrztu Bronisława Olszamowskiego, http://agadd.home.net.pl/metrykalia/436/sygn.%20635/pages/PL_1_436_635_0006.htm [dostęp: 6 VI 2019]; Metryka chrztu Huberta Olszamowskiego, http://wolyn-metryki.pl/Wolyn/index.php?nazw_szuk=Olszamowsk&miej_szuk= [dostęp: 6 VI 2019]; „Bluszcz” 1907, nr 35, 1 września, s. 398 (Zjazd Kobiet Polskich – Janina); „Kraj” 1903, nr 4, 24 stycznia/6 lutego, s. 16 (Jubileusz); „Kurjer Warszawski” 1920, nr 183 (poranny), 4 lipca, s. 12 (nekrolog); „Tygodnik Ilustrowany” 1905, nr 32, 30 lipca/12 sierpnia, s. 595–596 (S. Gorski, Polacy w Petersburgu (wrażenia i wywiady), tu fot. i rozmowa).