Krassowski (Krasowski) Apolinary Filemon / Красовский Аполлинарий Каэтанович (1817–1875), h. Ślepowron, inżynier architekt, teoretyk architektury, twórca kierunku „architektury racjonalnej”.

Urodził się 27 stycznia/8 lutego 1817 r. na Wołyniu w rodzinie szlacheckiej wyznania rzymskokatolickiego. Jego ojcem był Kajetan Justyn Krassowski (1784–1845), matką Józefa z Poźniaków (1797–1865). Miał siedmioro rodzeństwa, w tym siostrę Emilię, zamężną z wileńskim astronomem Piotrem Sławińskim (1795–1881). Wykształcenie początkowe otrzymał w Wilnie, gdzie przeprowadził się wraz z ojcem, który w 1823 r. otrzymał stanowisko dyrektora I gimnazjum wileńskiego (wykładał też fizykę na Uniwersytecie Wileńskim).

W 1836 r. Krassowski ukończył w Petersburgu Instytut Korpusu Inżynierów Komunikacji [Институт Корпуса инженеров путей сообщения] (IIK), został uznany za najlepszego studenta swojego rocznika, a jego imię wybito na tablicy marmurowej. Po ukończeniu IIK pozostał na uczelni jako wykładowca architektury. Wykładał też architekturę cywilną oraz geometrię wykreślną w Szkole Budowlanej [Строительное училище] i w Instytucie Górniczym. W 1845 r. zatwierdzono go na stanowisku profesora architektury IIK. Od 1851 r. wykładał mechanikę praktyczną i teorię sztuk pięknych na Wydziale Prawa Uniwersytetu Petersburskiego jako profesor w katedrze architektury cywilnej. Z uczelnią tą był związany do 1860 r. W latach 1850–1860 był inspektorem klas i zastępcą dyrektora w Szkole Budowlanej, co pozwalało mu korygować programy edukacyjne tej uczelni, m.in. z jego inicjatywy na liście przedmiotów znalazło się budownictwo przemysłowe. Przeforsował też wprowadzenie w tej placówce tytułu inżyniera-architekta.

Opublikował wiele prac poświęconych zagadnieniom budownictwa, m.in. pierwszy w Rosji podręcznik dotyczący budownictwa i konstrukcji budowli cywilnych: Гражданская архитектура. Части зданий. С атласом чертежей на 102 листах [Architektura cywilna. Fragmenty budynków. Z atlasem projektów na 102 kartach] (Санкт Петербур, 1851; Москва 1886). Był inicjatorem wykładania na wyższych uczelniach budownictwa cywilnego jako nauki. Związany do 1873 r. z biurem budowlanym Ministerstwa Dworu Cesarskiego, przygotował zatwierdzone 3 listopada 1857 r. Правила о производстве строительных работ по Министерству императорского двора [Zasady wykonywania robót budowlanych dla Ministerstwa Dworu Cesarskiego], które stosowano w praktyce na terenie Petersburga. Był również członkiem Komitetu budowy dróg kolejowych i naczelnikiem IV okręgu komunikacyjnego. Jako zastępca redaktora czasopisma resortowego Ministerstwa Komunikacji [Журнал Министерства путей сообщения] brał czynny udział w wydawaniu tego pisma. W 1859 r. przetłumaczył na jęz. rosyjski Dykcjonarz doręczny dla inżynierów, obejmujący wszelkie części fortyfikacji (Warszawa, 1825) inż. architekta płk. Mikołaja Rougeta (1781–1847). Publikował także artykuły w czasopiśmie „Zodczij” [Зодчий], m.in. Здание высших женских курсов [Budynek Wyższych Kursów Żeńskich] (1885, nr 11–12, s. 81).

W 1863 r. otrzymał stopień pułkownika. Za wkład w historię i teorię architektury wybrano go na honorowego wolnego członka petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych i uhonorowano Orderem św. Anny II kl.

Sklasyfikował kierunki architektury połowy XIX w. i uzasadnił podstawy teoretyczne racjonalizmu w architekturze. Twierdził, że funkcjonalność i prawidłowości konstrukcyjno-techniczne są podstawami współczesnej architektury, a powstanie i rozwój nowych form oraz stylów architektonicznych są zdeterminowane zarówno przez postęp techniki budowlanej, jak i pojawienie się nowych materiałów budowlanych i konstrukcji. Teoretyczna spuścizna Krassowskiego była odzwierciedleniem procesów, które zachodziły w praktyce architektonicznej jego czasów, i stała się podstawą dla architektów z przełomu XIX i XX w.

Pierwszą jego żoną była Pelagia (1822–1863), córka rzeczywistego radcy stanu i członka rady ministra w Ministerstwie Dóbr Państwowych Antona F. Arcimowicza (1789–1857), siostra rzeczywistego tajnego radcy i senatora Antona (1832–1910), senatora, gubernatora tobolskiego (1854–1858) i kaukaskiego (1858–1862) Wiktora (1820–1893) oraz rzeczywistego radcy stanu, kuratora Odeskiego Okręgu Naukowego Adama (1829–1893) Arcimowiczów. Drugą żoną Krassowskiego (od 1865 r.) była Maria Juriewicz (1843–1900), córka generała adiutanta Siemiona Juriewicza (1798–1865), pomocnika wychowawcy wielkiego księcia Aleksandra Nikołajewicza (1818–1881), przyszłego cesarza Aleksandra II, i Jelizawiety, z domu Nirotmorcewej (1809–1858).

Miał dwóch synów i córkę Olgę. Witold (zm. po 1905) został inżynierem wojskowym, mieszkał i pracował w Odessie i Moskwie, Aleksander (1865 – po 1929) zaś jako oficer kawalerii dosłużył się stopnia generała majora (1912). Wnuk Michaił Witoldowicz (1874–1939) był czynnym nad Newą architektem i historykiem architektury, w czasach studenckich mieszkał w Petersburgu przy prosp. Zagorodnym [Загородный пр.] 34, m. 42. Prawnuczka Wiera M. Krassowska (1915–1999) była historykiem baletu, Zasłużoną Działaczką Sztuk Rosji, autorką licznych książek i artykułów poświęconych baletowi.

W 1873 r. przeprowadził się z rodziną do Paryża, gdzie zmarł 9/21 czerwca 1875 r. Przewiezione do Petersburga ciało po mszy żałobnej w kościele św. Katarzyny Aleksandryjskiej zostało pochowane na rzymskokatolickim cmentarzu Wyborskim (neogotycki nagrobek projektu architekta Dorimedonta D. Sokołowa [1837–1896] zachował się); tam też pochowana była jego pierwsza żona Pelagia.

(przekład z oryginalnego hasła Nikita Kuznetsov)
Hasło po redakcji MCK, wersja oryginalna patrz: www.polskipetersburg.ru

Bibliografia:
Красовский Аполлинарий Каэтанович, w: Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона, Санкт Петербург 1895, t. 16a, s. 566; Красовский Аполлинарий Каэтанович, w: Русский биографический словарь А. А. Половцова, Санкт Петербург 1903, t. 9, s. 414; St. Brzozowski, Krassowski Apolinary Filemon, w: Polski słownik biograficzny, Wrocław–Kraków–Warszawa 1970, t. 15, s. 211 (bibliografia); A. Kijas, Polacy w Rosji od XVII wieku do 1917 roku. Słownik biograficzny, Poznań 2000, s. 176 (bibliografia); Красовский Аполлинарий Каэтанович (1817–1875), w: https://bioslovhist.spbu.ru/person/953-krasovskiy-apollinariy-kaetanovich.html [dostęp: 19 II 2019]; J. Anders, Наследие династии Красовских: вклад польской семьи в культуру России, „Gazeta Petersburska” 2016, nr 1–3 (na podstawie tekstu Je. Koljady); Кириченко Е. И., Архитектурные теории XIX века в России, Мocква 1986, s. 157–165; Е. М. Коляда, Наследие династии Красовских. Bклад польской семьи в культуру России, „Вестник Академии Русского балета им. А. Я. Вагановой” 2015, nr 6 (41), s. 103–111; taż, Роль польских зодчих второй половины XIX столетия в формировании художественного облика Санкт-Петербурга, w: Польские и российские художники и архитекторы в художественных колониях за границей и в политической эмиграции 1815–1990 / Polish and Russian artists and architects in the art colonies abroad and in political exile 1815–1990, red. J. Malinowski, I. Gavrash, D. Ziarkowski, Warszawa–Toruń 2015, t. 3, s. 103–110; В. Г. Лисовский, Архитектура Петербурга. Три века истории, Санкт Петербург 2004; Ks. K. Pożarski, Rzymskokatolicki Cmentarz Wyborski w Sankt Petersburgu (1856–1950). Księga Pamięci, Sankt Petersburg 2003, s. 85 (Arcymowicz Wiktor), s. 122–123 (Krasowska Pelagia, Eleonora i Kamila, Krasowski Apolinary-Philerion, Grzegorz i Ludwik); А. Л. Пунин, Архитектура Петербурга середины XIX века, Ленинград 1990, s. 119–124 (il.); Ю. М. Красовский, Воспоминания об отце, „История Петербургa” 2004, nr 5 (21), s. 13–23 (il.) (wspomnienia prawnuka, syna Michaiła); Аполлинарий Каэтанович Красовский (Некролог), „Зодчий” 1875, nr 9, s. 102–103.