Koło Inżynierów i Techników Polskich – Polskie Towarzystwo Naukowo-Techniczne / Кружок польских инженеров и техников – Польское научно-техническое общество

Stowarzyszenie zawodowe polskiej inteligencji technicznej. 7 września 1917 r. „Dziennik Polski” opublikował apel grupy inżynierów wzywający do założenia własnego koła. Odpowiedziało nań ponad 30 inżynierów i techników polskich „pracujących w komunikacjach”, którzy niedługo potem (przed 10 września tego roku) przeprowadzili w sali gimnazjum męskiego przy kościele św. Katarzyny zebranie organizacyjne i wybrali komisję do spraw opracowania regulaminu Koła Inżynierów i Techników Polskich (KIiTP) (wg J. Piłatowicza – Koło Inżynierów Komunikacji w Piotrogrodzie). Pod przewodnictwem Bolesława Jałowieckiego (1846–1918), inżyniera wojskowego i komunikacji, twórcy Pierwszego Towarzystwa Kolei Podjazdowych w Rosji, uczestnicy zebrania założycielskiego, m.in. P. Jasiewicz oraz inżynierowie komunikacji Witold Czapski (1872–1945) i Jan Berkiewicz (1868–1954), omówili cele koła: utrzymanie łączności inżynierów i techników tej dziedziny oraz zebranie i opracowanie materiałów naukowo-technicznych niezbędnych dla przyszłej pracy w Polsce.

Prezesem KIiTP został P. Jasiewicz. Jednocześnie inżynier mechanik Marian Lutosławski (1871–1918), delegowany w 1915 r. z Warszawy do Moskwy w charakterze pełnomocnika Komitetu Obywatelskiego i Polskiego Komitetu Pomocy Sanitarnej, jako prezes komisji organizującej w Moskwie z inicjatywy Sekcji Technicznej Stowarzyszenia „Dom Polski” Zjazd Techników Polskich w Rosji, zaproponował KIiTP wstąpienie do projektowanego Stowarzyszenia Techników Polaków w Rosji. Wybrano więc delegację na obradujący w dniach 23–28 września/6–11 października 1917 r. zjazd moskiewski stowarzyszenia, a prezes P. Jasiewicz został członkiem Komisji Wnioskowej. KIiTP weszło zapewne w skład piotrogrodzkiego oddziału Stowarzyszenia Techników Polaków w Rosji.

W 1918 r. koło zostało zarejestrowane pod nazwą Polskie Towarzystwo Naukowo-Techniczne (PTN-T). W nowych warunkach, gdy już istniało odrodzone państwo polskie, Towarzystwo obrało sobie za cel sprzyjanie „nawiązaniu i rozwojowi mocy technicznych i stosunków przemysłowo-handlowych między Polską a Rosją”.

We wrześniu 1922 r. Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych zaproponował likwidację PTN-T, ponieważ „nie kultywuje [ono] języka ojczystego, nie organizuje i nie wspiera polskich szkół, nie przyczynia się też do rozwoju kultury”. Owe zarzuty wobec towarzystwa, które nie stawiało przed sobą zadań kulturalno-edukacyjnych, miały wyraźny wydźwięk polityczny. PTN-T zostało zlikwidowane i wpisane na listę zakazanych stowarzyszeń i organizacji.

Tamara M. Smirnowa
(przekł. z ros. oryginału Nikita Kuznetsov)
Hasło po redakcji MCK, wersja oryginalna jest dostępna tutaj. 

Bibliografia:
J. Kubiatowski, Lutosławski Marian, w: Polski słownik biograficzny, Wrocław–Warszawa–Kraków 1973, t. 18, s. 152–153; Słownik biograficzny techników polskich, Warszawa 1993, z. 3 (J. Berkiewicz i W. Czapski); А. Х. Даудов, В. В. Михайленко, „Национальные общества Петрограда – Ленинграда в 1917–1932 гг. (по материалам ЦГА Санкт-Петербурга)”, w: Вестник Санкт-Петербургского университета. Сер. 2. История, языкознание, литературоведение. Вып. 3 (16). Июль 1993; J. Piłatowicz, Ruch stowarzyszeniowy inżynierów i techników polskich do 1939 r., Warszawa 2005, t. 2, s. 35–36; Смирнова Т. М., Польские общества в Санкт-Петербурге: конец XIX – начало XX века. Санкт-Петербург 2013; „Dziennik Polski” 1917, nr 206 (303), 10/23 września.