Gorecki (Górecki) Tadeusz / Горецкий Фаддей Антонович (1825–1868), h. Dołęga, malarz, autor obrazów o tematyce historycznej i religijnej oraz portretów, kopista i pedagog.

Urodził się 5 czerwca 1825 r. we wsi Dusieniata koło Wilna (gub. wileńska, obecnie lit. Dusinėnai) w rodzinie szlacheckiej. Był synem pułkownika Antoniego Góreckiego (1787–1861), poety-satyryka, uczestnika wojen napoleońskich i powstania listopadowego 1830 r., i Weroniki z Ejdziwitowiczów. Miał starszego brata Ludwika, oficera armii rosyjskiej, poległego w czasie wojny krymskiej (1853–1856). Jego kuzynem (syn siostry ojca Scholastyki Góreckiej) był malarz Walenty Wańkowicz (1799–1842).

Po porażce powstańców ojciec wyemigrował do Francji, zostawiwszy w Rosji rodzinę, której skonfiskowano majątek. Pierwsze lekcje malarstwa brał Gorecki w Wilnie pod okiem W. Wańkowicza oraz u Kanutego Rusieckiego (1800–1860) i Wincentego Dmochowskiego (1807–1862). W 1839 r. matka otrzymała nakaz umieszczenia obu synów w Korpusie Kadetów w Petersburgu, skąd ze względu na słabe zdrowie udało się go zwolnić. W 1841 r. rozpoczął studia w petersburskiej Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych (ASP), uzyskując wynoszące 350 rub. rocznie stypendium Gabinetu Jego Cesarskiej Mości. Gorecki zwrócił na siebie uwagę Mikołaja I (1796–1855), który śledził jego postępy. Studiował malarstwo pod kierunkiem akademika Karła P. Briułłowa (1799–1852). W latach 1843–1847 pomagał mu w tworzeniu fresków w stołecznym soborze św. Izaaka. Dokończył niektóre rozpoczęte przez Briułłowa obrazy, m.in. portret bajkopisarza Iwana A. Kryłowa (1769–1844), wykonał też kopię jego Autoportretu (1848) oraz kilka innych kopii jego obrazów. Od 1842 r. brał udział w wystawach akademickich. W 1843 r. otrzymał mały srebrny medal za obraz Ślepy starzec z przewodnikiem [Слепой нищий с мальчиком], w 1845 r. – złoty medal „za ekspresję” za obraz Spowiedź dziewczyny [Исповедь молодой девушки у католического священника], w 1848 r. – wielki złoty medal, tytuł malarza, rangę 14. klasy i prawo do zagranicznych stypendiów za obraz konkursowy Chrystus błogosławiący dzieci [Христос благословляет детей]. W 1847 r. namalował portret poety Adama Mickiewicza (1798–1855), który przyjaźnił się z ojcem artysty. Sportretował także swojego starszego brata (1848), wielu wojskowych, przedstawicieli stołecznej arystokracji oraz katolickich hierarchów, m.in. arcybiskupa mohylewskiego Kazimierza Dmochowskiego (1780–1851). W 1850 r. za portret rzeźbiarza Piotra K. Kłodta (Peter Clodt von Jürgensburg, 1805–1867) (obecnie w Państwowej Galerii Tretiakowskiej w Moskwie) otrzymał tytuł akademika. W tym samym roku namalował obraz Pocałunek wielkanocny (obecnie w Państwowym Muzeum Rosyjskim), utrzymany w duchu późnego romantyzmu. Późniejsza twórczość Goreckiego w pełni wpisuje się w nurt sztuki akademickiej.

W 1850 r. jako stypendysta ASP wyjechał zagranicę, zatrzymawszy się po drodze w Wilnie i Warszawie. Pracował w Berlinie, Madrycie, Granadzie, Paryżu, odwiedził Włochy i Holandię. Kopiował dzieła starych mistrzów zachodnioeuropejskich, wykonał m.in. kopie obrazów: w 1851 r. Niesienie krzyża Sebastiana del Piomba (ok. 1485–1547), w 1853 r. Święta Rodzina Rafaela (1483–1520) i w 1854 r. Święty Bartłomiej José de Ribery (1591–1652). W Madrycie z powodzeniem wystawił własną kompozycję Ostatnia komunia umierającej (obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie [MNW]).

W 1853 r. powrócił do Petersburga, gdzie przedstawił na wystawie akademickiej swoje dzieła stworzone za granicą, a w następnym roku otrzymał tytuł akademika malarstwa historycznego za obrazy Przy łożu umierającej, Pielgrzymi [Пилигримы] oraz Perspektywiczny widok Alhambry w Hiszpanii [Перспективный вид Альгамбры] (ten ostatni został kupiony dla Cesarskiego Ermitażu).

W 1855 r. wyjechał do Włoch w celu dokończenia niektórych prac, rozpoczętych przez zmarłego w 1852 r. K. Briułłowa, m.in. kopii dużego obrazu Święta Cecylia (po ukończeniu przywieziono ją do Petersburga).

We Włoszech poznał Marię Mickiewiczównę (1835–1922), starszą córkę A. Mickiewicza i Celiny Szymanowskiej (1812–1855), córki znanej pianistki i kompozytorki Marii Szymanowskiej (1789–1831). Pobrali się 7 listopada 1857 r., mimo przeszkód ze strony rodziny Mickiewiczów (Maria miała wyjść za mąż za innego). Gorecki zamieszkał wraz z żoną w Paryżu, gdzie po latach rozłąki spotkał się z ojcem.

We Francji stworzył wiele historycznych, rodzajowych i religijnych płócien oraz portretów, m.in. członków swojej rodziny. Na paryskich wystawach wystawiano jego obrazy Święty Dominik (1861), Chrystus na Górze Oliwnej (1864) i Dominikanin (1866).

W 1859 r. namalował wielki obraz Ukrzyżowania Pańskiego z Matką Bożą i świętym Janem, który został umieszczony w pozłacanej ramie w łuku nad zachodnim ołtarzem bocznym w kościele św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Petersburgu. W czasach radzieckich, kiedy kościół był zamknięty, obraz ten, podobnie jak inne znajdujące się tam płótna, w tym inne jego dzieło Święty Dominik przyjmujący różaniec od NMP, został nieodwracalnie uszkodzony (od roku 1954 w zbiorach Narodowego Muzeum Litwy w Wilnie). Repliki obu płócien znajdowały się w latach 60. XIX w. u Ludwika Pietkiewicza w Abelach (gub. kowieńska; lit. Obeliai), który kolekcjonował dzieła współczesnych malarzy polskich – w jednym tylko roku 1858 kupił on u Goreckiego obrazy za 12 tys. rub. srebrem. Dziełami artysty były też m.in. namalowane w 1842 r. Wnętrze kościoła luterańskiego w Petersburgu [Внутренний перспективный вид Лютеранской церкви св. Петра], znajdujące się w kolekcji hr. Bekendorfa (zapewne Aleksandra Ch. von Beckendorffa [1783–1844], naczelnika tzw. III Oddziału Kancelarii Osobistej Jego Cesarskiej Mości), Chłopiec prowadzący ślepego do wody święconej oraz Kosz z owocami i kwiatami zakupione przez petersburskiego plenipotenta i filantropa Gaspara Żewlietra (ok. 1770–1856), płótna Sykstusowi V pasącemu trzodę wróżka przepowiada, że będzie papieżem, Syn marnotrawny i Dziewczyna czytająca list od kochanka w zbiorach szefa tajnej policji gen. Leontija W. Dubelta (1793–1862). W Rzymskokatolickiej Akademii Duchownej znajdowały się też portrety metropolitów mohylewskich Ignacego Hołowińskiego (1807–1855) i Wacława Żylińskiego (1803–1863) oraz biskupów: łucko-żytomierskiego Kaspra Borowskiego (1802–1885) i żmudzkiego Macieja Wołonczewskiego (1801–1875) jego autorstwa.

Gorecki tworzył ilustracje do Pana Tadeusza A. Mickiewicza. Pracował jako kopista oraz zajmował się nauczaniem. Na polecenie szacha Iranu Naser ad-Din Szah Kadżara (1831–1896) uczył czterech malarzy perskich, za co otrzymał najwyższą nagrodę Persji, Order Lwa i Słońca. Innym jego uczniem był znany polski malarz Witold Pruszkowski (1846–1896).

Mieszkając we Francji, zachował rosyjskie obywatelstwo, planował przenieść się z rodziną na wieś pod Paryżem, gdzie urządził pracownię. Po raz ostatni odwiedził Petersburg w 1867 r. Jego prace były eksponowane wówczas na corocznej wystawie ASP (1867–1868). Po powrocie do Francji zmarł po dłuższej chorobie 31 stycznia 1868 r. Pochowany został 2 lutego, obok ojca i żony Heleny, na starym cmentarzu Les Champeaux w Montmorency, będącym największą polską nekropolią we Francji.

Syn Adam (1865–1890) ukończył gimnazjum w Mitawie (obecnie łot. Jełgawa), następnie studiował na wydziale chemicznym Politechniki Ryskiej, był członkiem Polskiej Korporacji Akademickiej Arkonia. Syn Ludwik (zm. 1936) był lekarzem oftalmologiem.

Obrazy Goreckiego znajdują się w zbiorach muzealnych w Petersburgu (Państwowy Ermitaż, Państwowe Muzeum Rosyjskie), Moskwie, Krakowie, Warszawie (MNW), Wilnie, Lwowie i Paryżu (Muzeum Adama Mickiewicza).

Andriej P. Kierzum, Dmitrij S. Siewieriuchin z uzupełnieniami polskiej redakcji
(przekł. z oryginalnego hasła Nikita Kuznetsov)
Hasło po redakcji MCK, wersja oryginalna patrz: www.polskipetersburg.ru


Bibliografia:
В. В. Чуйко, Горецкий Фаддей Антонович, w: Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона, Сaнкт Петербург 1893, t. 9, s. 223; J. Derwojed, Górecki Tadeusz, w: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Wrocław 1975, t. 2 (D-G), s. 404–406 (bibliografia); I. Trybowski, Gorecki Tadeusz, w: Polski słownik biograficzny, Wrocław–Warszawa–Kraków 1959–1960, t. 8 s. 313–314 (bibliografia); Э. Г. Коновалов, Новый полный биографический словарь русских художников, Москва 2008, s. 143; Художники народов СССР. Биобиблиографический словарь, red. О. Э. Вольценбург, Мocква 1976, t. 3, s. 122–123; Э. Н. Ацаркина, К. П. Брюллов. Жизнь и творчество, Мocква 1963 (indeks); S. Kul-Sylwestrowa, Tadeusz Gorecki. Los malarza, „Ziemia Lidzka”, http://pawet.net/zl/zl/2001_45/6.html [dostęp: 20 II 2016]; A. Медведева, Алтарь Распятия Господня и Лурдская капелла – новости реставрации базилики святой Екатерины, w: Приход святой Екатерины, http://catherine.spb.ru/index.php/blog/comments/restauracja-baziliki-2 [dostęp: 24 III 20165]; Юбилейный справочник Императорской Академии художеств 1764–1914, oprac. С. Н. Кондаков, Сaнкт Петербург 1915, cz. 2, s. 52; Брюллов в письмах, документах и воспоминаниях современников, oprac. Н. Г. Машковцев, wyd. 2: Мocква 1961 (indeks); „Иллюстрированная газета”1866, nr 6, s. 91. 1869, nr 17, s. 257, 266; Tadeusz Gorecki, w: Zmarli na Wychodztwie w 1868 roku, „Rocznik Towarzystwa Historyczno-Literackiego. Rok 1868”, Paryż 1869, s. 377–379; Российский государственный исторический архив (RGIA) w Sankt Petersburgu: F. 789, op. 14 «Г», spr. 39 (Горецкий Фаддей Антонович), k. 1-101.