Czeczott (Danilewicz-Czeczott) Witold Tadeusz Maria / Чечотт (Данилевич-Чечотт) Витольд (1846–1929), h. Ostoja, ksiądz, dr filozofii, prawnik, kompozytor i pianista, publicysta, pseudonim T. Ostoja.

Urodził się 20 grudnia 1846 r. w Boracinie koło Nowogródka w rodzinie Maurycego Konstantego (1812–1897) oraz Antoniny z domu Windorff (1816–1916). Miał starszą siostrę Ludwikę Marię (1845–1923), przyszłą matkę bp. pińskiego bł. Zygmunta Łozińskiego (1870–1932), oraz brata Stanisława. Wykształcenie średnie otrzymał w domu, a w 1865 r. przed komisją egzaminacyjną w Petersburgu uzyskał świadectwo dojrzałości.

Wstąpił wówczas na Uniwersytet Petersburski (UP), gdzie w 1869 r. ukończył Wydział Prawa, uzyskując stopień kandydata. Następnie wyjechał za granicę, rozpoczynając studia filozoficzne w Berlinie i Heidelbergu. W 1871 r. otrzymał w tym ostatnim stopień doktora filozofii oraz magistra nauk wyzwolonych. Po ukończeniu studiów krótko przebywał w Warszawie i powrócił do Petersburga. W 1873 r. zdobył na UP magisterium z prawa międzynarodowego. Przez rok odbywał praktykę sądowniczą w Senacie, po jej zakończeniu wyjechał do Wiednia, by uczyć się gry na fortepianie u węgierskiego pianisty i kompozytora Ferenca Liszta (1811–1886). Studiował następnie muzykologię w Konserwatorium w Brukseli. Pod wpływem lektury książki Jana Zachariasiewicza (1823–1906) Na Kresach, propagującej ideę zbliżenia się inteligencji do ludu, zrodziło się w nim pragnienie polepszenia doli ludności wiejskiej poprzez niesienie oświaty w charakterze osoby duchownej. W listopadzie 1878 r. wstąpił do Seminarium Duchownego w Warszawie. Dzięki swym zdolnościom i inteligencji wywierał ogromny wpływ na kleryków. W trakcie nauki w seminarium według przyszłego kardynała Aleksandra Kakowskiego (1862–1938): „był poetą i muzykiem oraz wybitnym literatem i głośnym pisarzem w różnych dziedzinach kościelnych” (A. Kakowski, Wspomnienia z pobytu w seminarium, s. 426). Po trzyletnich studiach przyjął w 27 czerwca 1881 r. z rąk bp. kujawsko-kaliskiego Wincentego Popiela (1825–1912) święcenia kapłańskie. Po święceniach wyjechał na krótko do Rzymu, po powrocie został skierowany do pracy w duszpasterstwie jako wikary najpierw do Radzymina, a następnie do katedry św. Jana w Warszawie. W stolicy prowadził konferencje duszpasterskie i zasłynął jako kaznodzieja.

W 1883 r. przeniósł się do archidiecezji mohylewskiej i przyjechał do Petersburga. Został profesorem oraz ojcem duchownym i spowiednikiem w tamtejszym Rzymskokatolickim Seminarium Duchownym (RzSD), gdzie w latach 1883–1897 wykładał Pismo Święte, homiletykę i katechizm. Wbrew zaleceniom władz państwowych kurs homiletyki prowadził w jęz. polskim, a nie rosyjskim, argumentując, że klerycy muszą ćwiczyć w tym języku, w którym będą głosić kazania. W tym celu opracował Gramatykę praktyczną języka polskiego (b.r.w.), popularną w Rosji do I wojny światowej. „Przez swoje piękne i głębokie konferencje potrafił zawsze trafić do serc alumnów i zapalić je gorliwością apostolską” (BKUL: Zbiór Tymczasowy, rkps 1508 A, s. 30). Zadbał także o bibliotekę seminaryjną, tworząc podręczny księgozbiór dla kleryków, a po odejściu z seminarium ofiarował mu swoje zbiory.

Wiele czasu poświęcał Czeczott wychowaniu młodzieży. Był prefektem w 8. Gimnazjum. Nad Newę ściągnął także swych siostrzeńców: Wacława (1871–1965) i przyszłego biskupa mińskiego i pińskiego Zygmunta Łozińskiego, którzy zamieszkali u niego w budynku RzSD. W 1897 r. uzyskał nominację na proboszcza parafii św. Stanisława i dziekana petersburskiego. Na terenie parafii opiekował się robotnikami i ich rodzinami. Prowadził duszpasterstwo dla młodzieży akademickiej, głosił rekolekcje dla studentów, a swoje mieszkanie przeznaczył częściowo dla niezamożnych studentów. Zorganizował schronisko dla sierot i szkołę elementarną za Narwską Zastawą. W 1896 r. z jego inspiracji otwarto też ochronkę dla dziewczynek, a w 1899 r. także dla chłopców przy zakładach Putiłowskich [Путиловский завод] (obecnie Fabryka Kirowa). Do 1908 r. był kuratorem obu ochronek.

Angażował się również w życie kulturalne stołecznej Polonii. Zorganizował przy parafii spotkania literackie i muzyczne. Brali w nich udział zarówno początkujący muzycy i literaci, jak i uznani artyści. On sam dawał koncerty muzyki fortepianowej, wykonując najczęściej utwory Fryderyka Chopina (1810–1849) i swego mistrza F. Liszta.

W 1905 r. rozpoczął katechezy dla osób dorosłych, które chciały przejść na katolicyzm w związku z wejściem w życie ukazu tolerancyjnego (17 kwietnia 1905). Katechezy odbywały się w kościele św. Stanisława w jęz. rosyjskim. W tym okresie Czeczott był zwolennikiem wprowadzenia do nabożeństw jęz. rosyjskiego, zrozumiałego dla części parafian, twierdząc, że: „Jako proboszcz mam ścisły obowiązek karmić słowem Bożym wszystkie owieczki pod moją zostające pieczą, a zwłaszcza osierocone i najbardziej potrzebujące troskliwej opieki” (Garść wspomnień z niedawnej walki o wolność sumienia w Rosyi, s. 68–69). Z rozporządzenia arcybiskupa mohylewskiego Apolinarego Wnukowskiego (1848–1909) w 1908 r. rozpoczął głoszenie kazań w jęz. rosyjskim w kaplicy Maltańskiej. Jak opisują świadkowie, miał mocny polski akcent, tak że „ogromnie szwankuje mowa rosyjska”. Cieszyły się one jednak powodzeniem wśród rosyjskojęzycznej ludności miasta („Dwutygodnik Diecezji Wileńskiej” 1910, nr 7, s. 117).

Zasłynął także jako wyśmienity kaznodzieja, głosił rekolekcje wielkopostne również poza parafią np. w kościele św. Katarzyny dla słuchaczy uniwersytetu dorpackiego. W roku 1906 w Warszawie opublikowano Wiara. Konferencye apologetyczne wygłoszone w Petersburgu w kościele św. Katarzyny podczas Wielkiego Postu 1906 r., będące zapisem rekolekcji, jakie głosił najpierw w kościele św. Stanisława (1894) i na uniwersytecie w Dorpacie (1897). Opublikował też homilie głoszone w 50-rocznicę śmierci Adama Mickiewicza (1798–1855) – Mowa żałobna na 50 rocznicę zgonu ś.p. Adama Mickiewicza (Wilno, 1906) – wygłoszona w kościele św. Katarzyny 12/25 listopada 1905 r., po śmierci pisarek Jadwigi Łuszczewskiej (Deodymy, 1834–1908) czy Elizy Orzeszkowej (1841–1910). Jego kazania, jak to wygłoszone po śmierci poety i publicysty Kornela Ujejskiego (1823–1897), odbijały się szerokim echem w prasie rosyjskiej, choć o negatywnym wydźwięku, w szczególności krytykowały go „Moskowskije Wiedomosti” [Московские ведомости] i „Swiet” [Свет]. W 1897 r. zarządził w parafii modlitwy za deportowanego biskupa nominata płockiego Franciszka Albina Symona (1841–1918), a poruszanie kwestii politycznych w kazaniach powodowało naciski rządowe na miejscowych arcybiskupów o usunięcie go z Petersburga. Kilkakrotnie był karany administracyjnie za udzielanie sakramentów małżeństwom mieszanym, przykładowo w 1910 r. otrzymał karę finansową w wysokości 25 rub., co opisał w autobiograficznym tekście Garść wspomnień z niedawnej walki o wolność sumienia. Dużo czasu poświęcał także sprawom rozległego dekanatu, który obejmował poza piotrogrodzką, też gubernie estońską, inflancką, pskowską i nowogródzką oraz Finlandię. Przez pewien czas administrował parafią w karelskim Pietrozawodsku [Петрозаводск]. Jednocześnie utrzymywał relacje rodzinne i towarzyskie, przykładowo 29 czerwca 1895 r. wygłosił w Dobrem kazanie podczas prymicji siostrzeńca Z. Łozińskiego, wyjeżdżał też za granicę, m.in. w 1893 r. do Paryża.
W październiku 1910 r. Czeczott został przeniesiony do Mińska Litewskiego jako proboszcz oraz dziekan. Nadal chrzcił dzieci z małżeństw mieszanych oraz zakazywał katolikom brania ślubów w cerkwi. W listopadzie tego roku zdążył jeszcze poświęcić kościół pw. Symeona i Heleny w Mińsku. W czerwcu 1911 r. rząd rosyjski pozbawił go bowiem prawa obejmowania stanowisk kościelnych na Litwie i Białorusi, odbierając jednocześnie pensję i wszelkie dochody stałe, oraz zawiesił w funkcjach kapłańskich. Powodem do usunięcia go ze stanowiska były rekolekcje wygłoszone dla uczennic mińskich gimnazjów. Oskarżano go o „rozsiewanie waśni między katolikami i prawosławnymi” (BKUL: rkps 773, k. 32).

W 1912 r. przybył więc razem z matką do Warszawy. Początkowo zamieszkał na plebanii przy kościele Zbawiciela, zwrócił się też do generała gubernatora warszawskiego o przywrócenie mu prawa do pełnienia funkcji kapłańskich. Prawdopodobnie po odzyskaniu tychże praw był rezydentem i kapelanem przy kościele Wizytek, katechetą w szkołach, a następnie kapelanem Sióstr Niepokalanek w Szymanowie pod Warszawą. Był to też okres jego najintensywniejszej pracy pisarskiej. Poza drukowaniem artykułów w prasie, publikowaniem broszur, współpracował z redakcją Podręcznej encyklopedii kościelnej.

W 1918 r. powrócił do Mińska na zaproszenie bp. Z. Łozińskiego. Został kanonikiem wznowionej kapituły katedralnej. Już wcześniej otrzymał nominacje na papieskiego prałata domowego (1906) oraz kanonika honorowego mohylewskiego (1910). W 1920 z powodu słabnącego wzroku przeniósł się ponownie do Warszawy. Po nieudanej operacji katarakty oślepł. Osiadł przy kościele oo. Kapucynów, korzystając z pomocy życzliwych osób, nadal tworzył i drukował.

Od 1922 r. przebywał w Nowogródku, gdzie przeniósł się bp Łoziński, zamieszkał tam przy utworzonym w 1924 r. Seminarium Duchownym, pełniąc także obowiązki ojca duchownego. W 1925 r. przeniósł się do Pińska, ówczesnej siedziby nowo erygowanej diecezji. Dwa lata później został prałatem miejscowej kapituły katedralnej. Zamieszkał ponownie w seminarium „otoczony czułą opieką Pasterza i kleru. W dalszym ciągu, mimo ślepoty, odprawia codziennie w katedrze mszę św. w asyście kapłanów. W każdą niedzielę wygłaszał podniosłe nauki” (S. Bubień, Ksiądz Witold Czeczott, s. 257). Brał czynny udział w życiu religijnym i społecznym w kraju, prowadził korespondencję. Jak sam z humorem pisał do biskupa siedleckiego Czesława Sokołowskiego (1877–1951): „Przez całe życie moje lubiłem wtrącać się w cudze sprawy, za co często dostawałem po nosie, to mnie jednak nie poprawiło, bo uważałem to za swój obowiązek” (BKUL: Zbiór Tymczasowy, rps 2195 A, k. 65). W pamięci współczesnych pozostał jako osoba „o wybitnych zdolnościach umysłowych i muzycznych […] [posiadająca] encyklopedyczną wiedzęhttp://www.polskipetersburg.pl/hasla/wasilewski-jan, umysł bystry i głęboki, energię niespożytą i czynną miłość Kościoła i Ojczyzny” (Jan Wasilewski [1885–1948], Witold Tadeusz Czeczott, s. 320). W swym życiu kierował się dewizą: „To, czego kapłan uczy, stwierdza codziennym życiem swoim, życiem pracy i zaparcia się” (S. Bubień, Ksiądz Witold Czeczott, s. 258).

Zmarł 24 stycznia 1929 r. w Pińsku, pochowany na miejscowym cmentarzu. Wcześniej zrzekł się spadku na rzecz rodzeństwa, a zaoszczędzone pieniądze z pogrzebu zapisał Towarzystwu św. Wincentego á Paulo.

Od początku swej drogi kapłańskiej wiele pisał. Publikował liczne artykuły w gazetach ukazujących się w Petersburgu, Warszawie, Krakowie, Lwowie, Wilnie, Lublinie, Częstochowie, m.in. w „Kraju”, „Tygodniku Ilustrowanym", „Niwie”, „Polaku-Katoliku”, „Gazecie Kościelnej” „Przeglądzie Powszechnym”, „Myśli Katolickiej” i „Kurierze Litewskim”. Reagował na bieżące wydarzenia, jak chociażby przeniesienie zwłok arcybiskupa warszawskiego Zygmunta Szczęsnego Felińskiego (1822–1895) do podziemi katedralnych („Rzeczypospolita” 1921, nr 99, s. 8) czy na nasilającą się propagandę bolszewicką (Fałszywi przyjaciele, Łuck 1924). Polemizował z innymi autorami jak m.in. w opubikowanym w 1909 r. w Warszawie tekście Nasi księża, ich wychowanie i stosunek do społeczeństwa (Warszawa, 1922), stanowiącym polemikę z broszurą uznawanego za twórcę polskiej wersji teologii wyzwolenia ks. Antoniego Szecha (właśc. Izydor Kajetan Wysłouch, 1869–1937) W sprawie mankietnictwa [tj. mariawityzmu], krytykował konserwatyzm i aspołeczne postawy części duchowieństwa. Kilkakrotnie powracał do tematu kształcenia ludności wiejskiej, wydając broszury przeznazone dla ludu (np. Co to jest Ojczyzna. Dla ludu wiejskiego, Warszawa, 1917) oraz podkreślając rolę szkolnictwa (Szkoła ludowa wobec Kościoła, rodziny i współczesnego ustawodawstwa, Warszawa, 1916). W Petersburgu przełożył na jęz. polski Jeana Josepha Gaume’a (1802–1879) Catéchisme de persévérance pod tytułem Zasady i całość wiary katolickiej (Petersburg, 1903–1908), a w późniejszym okresie Henri Lassèrre’a (1828–1900) Notre-Dame de Lourdes – Matka Boska z Lourdes przez Henryka Lasserre (Petersburg, 1914, t. 1–2). Współpracował także z wydawanym nad Newą w latach 1910–1911 przez Jana Obsta (1876–1954) „Kwartalnikiem Litewskim”, poświęconym dziejom i etnografii ziem białoruskich, litewskich i inflanckich. Opublikował tam obok prof. RzAD ks. Michała Godlewskiego (1872–1956), E. Orzeszkowej, etnografa Zygmunta Glogera (1845–1910) czy historyków lwowskiego Wojciecha Kętrzyńskiego (1838–1918) i warszawskiego Tadeusza Korzona (1839–1918), teksty: Adam Wendorff. Ostatni podkomorzy słucki (1784–1874) (1910) i Około kwestji Białoruskiej (1911).

Tematyka jego publikacji, podobnie jak i zainteresowań, była obszerna – od dzieł muzycznych, poezji, zbiorów konferencji apologetycznych po rozważania o roli Kościoła we współczesnym świecie i tekstów historycznych. O tych pierwszych niewiele wiadomo. We wcześniejszym okresie życia sporadycznie występował jako pianista, komponował utwory kameralne, wariacje fortepianowe, polonezy, pieśni. Napisał m.in. suitę op. 3 na fortepian, kwartet smyczkowy. Część jego dzieł została wydrukowana, jak np. dedykowany matce polonez („W domowe progi!” Polonez, Warszawa, po 1870), czy kompozycja do wiersza Heinricha Heinego (1797–1856) pt. Du bist wie eine Blume (Sankt-Petersburg, ok. 1890).

Do najważniejszych publikacji zwartych należą m.in.: Wiara. Konferencje apologetyczne, wygłoszone w Petersburgu w kościele św. Katarzyny podczas Wielkiego Postu 1906 r. (Warszawa 1906), Garść wspomnień z niedawnej walki o wolność sumienia w Rosyi (Warszawa, 1916), O wpływie kobiety na moralność w literaturze i społeczeństwie (Warszawa, 1917), Co sądzić o spirytyzmie? (Warszawa, 1917), Katolicyzm a Polska (Warszawa, 1917), Diecezja Mińska i jej Pasterz Biskup Zygmunt Łoziński (Wilno, 1925), Fryderyk Jozafat Żyskar. „Mierz siły na zamiary, nie zamiary podług sił” (Warszawa, 1926), oraz opublikowane pośmiertnie: Cuda przed trybunałem nauki. Studium filozoficzne (Warszawa, 1936).

Od 1895 r. Czeczott prowadził listowny spór z E. Orzeszkową dotyczący poglądów wyrażanych przez nią w prozie i publicystyce (druk: E. Orzeszkowa, Listy zebrane, do druku przygotował i komentarzem opatrzył E. Jankowski, Wrocław, 1971, t. 7). Pisarka okazywała mu szacunek należny osobie duchownej i chociaż okresowo przeżywała kryzys wiary, pod koniec życia wróciła do praktyk religijnych. Po jej śmierci w kościele św. Katarzyny Czeczott odprawił nabożeństwo żałobne wygłaszając wspomnianą wyżej mowę (Mowa żałobna wypowiedziana dnia 20 maja 1910 r. w kościele św. Katarzyny w Petersburgu na nabożeństwie za duszę Elizy Orzeszkowej, Wilno 1910) oraz wydał związane z nią wspomnienia (Eliza Orzeszkowa (Ze wspomnień osobistych), Częstochowa, 1911).


Bibliografia:
A. Fajęcki, Czeczott Witold, w: Podręczna encyklopedia kościelna, Warszawa 1912, t. 43, 44, s. XXXI–XXXII; T. Żebrowski, Czeczott Witold, w: Encyklopedia Katolicka, Lublin 1985, t. 3, kol. 380 (bibliografia); L. Grzebień, Czeczott, w: Słownik Polskich Teologów Katolickich. 1918–1981, red. L. Grzebień, Warszawa 1983, t. 5, s. 260, 261; J. Wasilewski, Witold Czeczott, w: Polski słownik biograficzny, Kraków 1938, t. 4, s. 320 (bibliografia); S. Bubień, Ksiądz Witold Czeczott (1846–1929): zarys biograficzny, „Studia Teologiczne” [Białystok–Drohiczyn–Łomża] 1985, nr 3, s. 245–261; Z. Chechlińska, Czeczott [Czeczot; Danilewicz-Czeczot], Witold, w: Oxford Music Online, https://www.oxfordmusiconline.com/grovemusic/view/10.1093/gmo/9781561592630.001.0001/omo-9781561592630-e-0000007026 [dostęp: 1 VIII 2019]; A. Kakowski, Wspomnienia z pobytu w seminarium, „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie” 1958, nr 7, s. 422; A. Petrani, Listy do biskupa Franciszka Albina Symona, sufragana Mohylewskiego i rektora Akademii Duchownej w Petersburgu, Rzym 1972, s. 255, 259, 264–265, 268–269; E. Woyniłłowicz, Wspomnienia 1847–1928, Wilno 1931, s. 97, 158; Z murów św. Katarzyny. Księga pamiątkowa b. wychowanek i wychowanków gimnazjum przy kościele świętej Katarzyny w Petersburgu, t. 1: Kościół św. Katarzyny a życie polskie, szkoły żeńskie, szkoły męskie, Warszawa 1933, s. 179–180; R. Kreczmer, Ś.p. Ksiądz Prałat Witold Tadeusz Maria Danilewicz-Czeczott. Dr filozofii i magistrant praw, „Piński Przegląd Diecezjalny” 1929, nr 1, s. 8 [nekrolog]; X.A.P, Ś.p. X. Witold Czeczott, „Gazeta Kościelna” 1929, nr 7, s. 79; E. Borowski, Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Pińskiej. 1925–1939, Drohiczyn 2000, s. 10–11, 22; „Nasz Kraj”, nr 32–33, marzec–czerwiec 2009, s. 17 (Historia i współczesność kościoła i parafii św. Stanisława w Sankt-Petersburgu); Biblioteka Uniwersytecka KUL (BKUL) w Lublinie, Oddział Zbiorów Specjalnych, Sekcja rękopisów: Zbiór B. Ussasa, rkps 773, k. 30–33 (kopia podania do warszawskiego generała gubernatora); Zbiór Tymczasowy, rkps 1508 A (J. Wasilewski, Zygmunt Łoziński biskup piński), 2195 A (korespondencja), 2250 A (korespondencja); Archiwum Diecezjalne w Drohiczynie: E. Beszta-Borowski, Duchowieństwo pińskie. „Inni się natrudzili, a wyście weszli w ich znoje”. Noty biograficzne o zmarłych kapłanach diecezji pińskiej, Drohiczyn 1982, mps, s. 15–17.