Chodniewicz Paweł / Ходневич Павел Викентьевич (1881–1949), duchowny rzymskokatolicki, działacz społeczny, związany z Petersburgiem/Piotrogrodem w latach 1901–1923.

Urodził w się 1/13 stycznia 1881 r. w Jacentowie (pow. iłżecki gub. radomskiej, obecnie pow. opatowski w woj. świętokrzyskim) w rodzinie mieszczańskiej, jako syn Wincentego i Ludwiki z Juszczyków. Początkowe nauki pobierał w domu, a następnie uczył się w szkole podstawowej w Wąchocku i w progimnazjum w Sandomierzu. W 1901 r. ukończył Sandomierskie Seminarium Duchowne i jako zdolny alumn został skierowany na dalsze studia do Rzymskokatolickiej Akademii Duchownej (RzAD) w Petersburgu. Ukończył ją ze stopniem magistra w 1905 r. po obronie 27 kwietnia dwóch obowiązkowych prac magisterskich: Evolutio historica doctrinae de superioritate concilii in Ecclesia exeunte XIV et ineunte XV ss. [Ewolucja historyczna nauki o wyższości soboru w Kościele na przełomie wieku XIV i XV] oraz О повести гр. А. Н. Толстого «Князь Серебрянный» [O powieści hr. A. N. Tołstoja Książę srebrny]. W 1904 r. przyjął święcenia kapłańskie z rąk metropolity mohylewskiego Jerzego Józefa Szembeka (1851–1905).

Pozostał w Petersburgu jako wikary prokatedry Wniebowzięcia NMP i katecheta w szkołach średnich. W 1906 r. został przeniesiony do Charkowa na stanowisko wikarego miejscowej parafii oraz katechety w szkołach średnich. Pod koniec 1908 r. władze duchowne ponownie skierowały go do Petersburga, gdzie pracował jako inspektor i katecheta gimnazjum męskiego przy kościele św. Katarzyny. Wiosną 1909 r. metropolita Wincenty Kluczyński (1847–1917) nominował Chodniewicza swoim kapelanem, którym był do 1911 r., następnie do 1917 r. pełnił obowiązki wicekanclerza archidiecezji mohylewskiej i katechety w gimnazjum żeńskim przy kościele św. Katarzyny. W 1910 r. był przewodniczącym sekcji prasy katolickiej, pisał m.in. do tygodnika „Pod Znakiem Krzyża”. Od listopada 1911 r. był również inspektorem Rzymskokatolickiego Seminarium Duchownego, a następnie od roku 1918 do marca 1923 r. profesorem dogmatyki w tajnym seminarium. W tym też okresie (1913–1923) sprawował także posługę jako wikariusz przy kościele św. Katarzyny. Jednocześnie, od listopada 1918 r. do marca 1922 r. był rektorem kaplicy Jana Chrzciciela (maltańskiej) do jej zamknięcia. W końcu został kanonikiem archidiecezji mohylewskiej.

Po 1918 r. Chodniewicz aktywnie współpracował z rosyjskimi grekokatolikami, odprawiał dla nich nabożeństwa, głosił kazania w jęz. rosyjskim w kaplicy Maltańskiej oraz kościołach św. Stanisława i św. Katarzyny. W latach 1919–1922 organizował w różnych świątyniach miasta wraz z ks. Konstantym Budkiewiczem (1867–1923) cieszące się dużą popularnością konferencje dla inteligencji po rosyjsku, w których brało też udział duchowieństwo prawosławne. Stworzył rosyjskojęzyczne chór, uczestniczący w nabożeństwach greckokatolickich przy kościele św. Katarzyny, katolicką bibliotekę i konferencję św. Wincentego à Paulo. Kierował też polską biblioteką przy parafii św. Katarzyny. Regularnie prowadził nabożeństwa majowe ku czci Matki Bożej oraz czerwcowe ku czci Serca Jezusowego, a także różaniec w kościele św. Katarzyny dla Rosjan katolików. Kiedy zakazano prowadzenia lekcji religii w gimnazjum, razem z ks. Janem Wasilewskim (1885–1948) nauczał dzieci w swoim mieszkaniu lub u parafian. Zorganizował także tajne komplety dla wyrzuconych z już radzieckiej szkoły uczniów. W 1921 r. wyjeżdżał z posługą duszpasterską do Moskwy i Peterhofu. Do momentu aresztowania w 1923 r. był pracownikiem mohylewskiego sądu biskupiego.

29 września 1920 r. w Piotrogrodzie Wszechrosyjska Komisja Nadzwyczajna do Walki z Kontrrewolucją, Spekulacją i Nadużyciami Władzy (Czeka [Всероссийская чрезвычайная комиссия по борьбе с контрреволюцией, спекуляцией и преступлениям по должности]) przeprowadziła u niego przeszukanie, z którego spisano protokół. W trakcie antykatolickiej kampanii po konfiskacie majątku kościelnego przez bolszewików 24 czerwca 1922 r. ks. Chodniewicz odmówił otwarcia tabernakulum w kościele św. Katarzyny i wezwał wiernych do obrony kościoła.

Na początku marca 1923 r. opuścił Piotrogród, w którym mieszkał prawie 20 lat, i wyjechał wraz z innymi kapłanami i bp. sufraganem mohylewskim Janem Cieplakiem (1857–1926) do Moskwy. 10 marca tegoż roku został razem z nimi aresztowany w grupowej sprawie duchowieństwa katolickiego. Oskarżany o „udział w kontrrewolucyjnej organizacji w celu przeciwdziałania wprowadzenia w życie Dekretu o oddzieleniu Kościoła od państwa”, w trakcie procesu, który odbywał się od 21 do 25 marca, wykazał niezłomną postawę. Jak wspomina świadek, na stawiane mu zarzuty odpowiadał głosem „podniesionym i ostrym i w sposób niesłychanie apodyktyczny, także Gałkina ośmieszył najzupełniej i dopiero Krylenko pospieszył mu z pomocą” (B. Słota, Życie i działalność o. Edwarda Juniewicza w latach 1918–1925, s. 99). Został skazany przez Trybunał Wojskowy na 10 lat więzienia w izolacji. Karę odbywał w więzieniach Lefortowskim i Sokolniczeskim w Moskwie. 1 lutego 1925 r. wraz z kilkoma innymi duchownymi na podstawie tzw. listy „208” został wymieniony na polskich komunistów i wyjechał do Polski.

Zamieszkał w Warszawie, gdzie pracował jako katecheta. W latach 1927–1931 przebywał jako misjonarz w USA. Po powrocie do Polski został nominowany rektorem i profesorem założonego przez metropolitę mohylewskiego Edwarda von Roppa (1851–1939) Instytutu Misyjnego w Lublinie, jak również proboszczem kościoła pw. św. Jozafata. Po zamknięciu Instytutu zamieszkał od 1934 r. ponownie w Warszawie bez stałego miejsca pracy. W 1937 r. z polecenia prymasa Polski kardynała Augusta Hlonda (1881–1948) wyjechał do Harbina w Mandżurii (Chiny), gdzie był proboszczem polskiej parafii pw. św. Stanisława na tzw. Nowym Mieście. Był tam również właścicielem posesji założonego w 1915 r. polskiego Gimnazjum im. H. Sienkiewicza, w którym prowadził także katechezę, wykładał historię Kościoła oraz elementy etyki i filozofii katolickiej. Jak wspominał jego były uczeń Edward Kajdański (ur. 1925): „ksiądz kanonik Chodniewicz pozwalał nam na prowadzenie szerszych dyskusji i polemik na tematy światopoglądowe, choć na koniec zawsze zabierał głos i już było wiadomo, kto i dlaczego się mylił” (tenże, Wspomnienia z mojej Atlantydy, Kraków 2013, s. 220). Po zamknięciu gimnazjum w 1944 r. wykładał na tajnych kompletach na plebanii. W Harbinie kierował ponadto Apostolstwem Serca Jezusowego oraz pełnił obowiązki kapelana harcerzy polskich. „Cieszył się dużym autorytetem wśród Polonii Harbińskiej, był energicznym administratorem parafii i działaczem polonijnym” (A. Kosiński, A. Kosińska, Wspomnienia o Polskim Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza w Harbinie, s. 109). Zajmował się także pracą misyjną wśród rosyjskich emigrantów. Po 1945 r. był przeciwnikiem uznania władz komunistycznych w Polsce oraz repatriacji harbińskich Polaków do kraju i utrzymywał kontakty z emigracyjnym rządem londyńskim.

Późną jesienią 1947 r. przeżył atak apopleksji, w wyniku którego stracił władzę w nogach. Od tego czasu usunął się z aktywnej działalności w parafii. Zmarł prawdopodobnie na początku 1949 r.

Michaił W. Szkarowskij
(przekł. oryginalnego hasła Irena Wodzianowska)
Hasło po redakcji MCK, wersja oryginalna patrz: www.polskipetersburg.ru)

Bibliografia:
Б. Чаплицкий, И. Осипова, Книга памяти. Мартиролог Католической Церкви в СССР, Мocква 2000, s. 413–414; R. Dzwonkowski, Losy duchowieństwa katolickiego w ZSRR 1917–1939. Martyrologium, Lublin 1998, s. 191–192; Санкт-Петербургский мартиролог, Санкт-Петербург 2002, s. 317; Ходневич Павел Викентьевич, w: Из истории гонений Католической Церкви 1918 — 1980-е годы. Книга памяти, http://cathol.memo.ru/KNIGA/Kha.html#s.17 [dostęp: 3 XI 2018]; Б. Чаплицкий, О. Константин Будкевич (1867–1923). Жизнь и деятельность, Санкт-Петербург 2004, s. 182; T. Madala, Polscy księża katoliccy w więzieniach i łagrach sowieckich od 1918 r., Lublin 1996, s. 34; B. Słota, Życie i działalność o. Edwarda Juniewicza w latach 1918–1925, „Studia Redemptorystowskie” 2007, nr 5, s. 73–118; М. В. Шкаровский, Н. Ю. Черепенина, А. К. Шикер, Римско-Католическая Церковь на Северо-Западе России в 1917–1945 гг., Санкт-Петербург 1998, s. 242; E. Kajdański, Wspomnienia z mojej Atlantydy, Kraków 2013, s. 220, 362, 391, 400, 414, 415, 431, 433; A. Kosiński, A. Kosińska, Wspomnienia o Polskim Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza w Harbinie, w: Chiny w oczach Polaków. Księga jubileuszowa z okazji 60-lecia nawiązania stosunków dyplomatycznych między Polską a Chińską Republiką Ludową, red. J. Włodarski, K. Zeidler, M. Burdelski, Gdańsk 2010, s. 105–117; Архив Управления Федеральной службы безопасности Российской Федерации по Санкт-Петербургу и Ленинградской области: Архивная справка № 10/41-429 от 28. февраля 1996.