Babiański Aleksander / Бабянский (Бобянский) Александр Фомич (1853–1931), generał major armii Imperium Rosyjskiego, prawnik, działacz społeczny i polityczny.

Urodził się 4/16 czerwca 1853 r. w majątku Ławczyszki (lit. Vaiguva, ros. Вайгово) w pow. szawelskim na Kowieńszczyźnie (gub. kowieńska, obecnie Litwa). Pochodził z katolickiej rodziny ziemiańskiej, był synem Tomasza i Julii z Pieślików. Miał braci Eustachego i Stanisława. Uczył się w gimnazjum w Szawlach, chociaż spotyka się też informację, że było to gimnazjum wojskowe w Połocku (1870). Następnie studiował w Konstantynowskiej Szkole Wojskowej [Константиновское военное училище] w Petersburgu, którą ukończył z jednoczesną promocją na stopień podporucznika piechoty w 1872 r. Przeniesiony do Moskiewskiego Pułku Gwardii i mianowany chorążym [прапорщик] gwardii (1873), awansował kolejno na podporucznika (1876), a rok później na porucznika (1877). Walczył w wojnie rosyjsko-tureckiej (1877–1878), podczas której został ranny.

Wstąpił następnie na Aleksandrowską Wojskową Akademię Prawniczą [Юридическая Александровская военная академия], którą ukończył ze złotym medalem w 1881 r. Awansował wówczas także na stopień sztabskapitana (w gwardii) i kapitana w korpusie sądowniczym. Przez miesiąc odbywał praktykę liniową, dowodząc kompanią. W 1882 r. wyznaczono go na stanowisko pomocnika prokuratora wojskowego, a od 1892 r. do 1905 r. pełnił obowiązki sędziego wojskowego Petersburskiego Okręgu Wojskowego. W tym czasie awansował na podpułkownika (1884), a następnie na pułkownika (1888). Dziesięć lat później otrzymał za zasługi stopień generała majora (1898). Był wtedy członkiem Najwyższego Sądu Wojskowego. Babiański podkreślał swe polskie pochodzenie. Za wygłoszone na wystawie rolniczej w Rosieniach przemówienie w jęz. polskim zawieszony został w prawach sędziego i karnie przeniesiony do Kazania. Wyznaczony w czasie zaostrzenia kursu rusyfikacji Finlandii na stanowisko prezesa sądu wojskowego w Helsingforsie (obecnie Helsinki) nie przyjął nominacji, ponieważ kłóciła się z jego przekonaniami. Z tego też powodu w 1899 r. podał się do dymisji i rozpoczął działalność w Petersburgu jako adwokat przysięgły. Niektóre źródła podają (spisy generałów), że na wojskową emeryturę przeszedł dopiero w 1905 r. Jako czynnego adwokata wymienia go jeszcze petersburski kalendarz katolicki na 1908 r. (nie figuruje tam jednak w latach 1903–1906). Mając liberalne przekonania, Babiański bronił w procesach politycznych działaczy m.in. Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL) i rosyjskiej Partii Socjalistów-Rewolucjonistów (eserowców).

Nad Newą rezydował najpierw (1908) na ul. Oficerskiej [Офицерская ул.] (obecnie ul. Dekabrystów [Декабристов ул.]) 26, a następnie (1916–1917) Fursztadzkiej [Фурштатская ул.] 32. Udzielał się też w Rosieńskim Towarzystwie Rolniczym, gdyż utrzymywał w rodzinnych Ławczyszkach gospodarstwo. W 1896 r. nabył kilka przedsiębiorstw na Uralu, w tym założone w 1887 r. zakłady maszyn rolniczych w Saranie [Саранинский завод] koło Jekaterynburga. Posiadał również leśną daczę i 75 tys. dziesięcin ziemi w pow. krasnoufimskim gub. permskiej, gdzie wraz z bratem zajmował się hodowlą koni. W 1906 r. figurował na pierwszej pozycji wśród właścicieli ziemskich pow. krasnoufimskiego. W 1912 r. uczestniczył bez powodzenia w wyborach do krasnoufimskiego powiatowego zjazdu ziemskiego.

Był bardzo czynnym przedstawicielem Polonii petersburskiej. Należał do prawie wszystkich polskich instytucji stołecznych. Był prezesem „Lutni”, „Ogniska Polskiego” (1916–1917), kuratorem gimnazjum polskiego oraz założycielem i prezesem Klubu Robotniczego „Promień”. Od 1907 r. stał na czele Sekcji Polskiego Uniwersytetu Ludowego w Petersburgu. Był jednocześnie członkiem honorowym (1898), a następnie członkiem Komisji Rewizyjnej (1906–1912) Katolickiego Towarzystwa Dobroczynności przy kościele św. Katarzyny. Od 1900 r. pełnił także funkcję zastępcy syndyka, a następnie syndyka kościoła św. Katarzyny.

Udzielał się również politycznie. Trzykrotnie kandydował do Dumy Państwowej – w wyborach do I i II startował bezskutecznie z pow. szawelskiego. Dopiero w r. 1907 został wybrany posłem do III Dumy, z gub. permskiej. Jego kandydaturę wysunęła wówczas liberalna Partia Konstytucyjno-Demokratyczna (kadeci). Przydzielono go m.in. do komisji budżetowej i nietykalności. Na posiedzeniach zabierał głos ponad 100 razy (w tym 14 z ramienia komisji budżetowej) jako przedstawiciel kadetów. W swych wystąpieniach podkreślał polską narodowość, a wypowiadał się głównie w sprawach dotyczących wojska i Królestwa Polskiego. W roku 1910 brał udział w obchodach grunwaldzkich w Krakowie. Od r. 1909 był także długoletnim redaktorem i wydawcą skupiającego demokratyczną inteligencję polską „Dziennika Petrogradzkiego” (od nr 1271 „Dziennika Petersburskiego”), który w okresie I wojny ukazywał się jako „Dzienniki Piotrogrodzki”, a następnie ponownie jako „Dziennik Peterogradzki”. Współpracował także z czasopismami „Birżewyje Wiedomosti” [Биржевые ведомости], gdzie w 1916 r. ogłosił artykuł o konieczności powstania niepodległej Polski, i „Nacjonalnyje Woprosy” [Национальные вопросы].

Po wybuchu I wojny światowej w sierpniu 1914 r. był jednym z założycieli Polskiego Towarzystwa Pomocy Ofiarom Wojny (PTPOW). Należał do inicjatorów i organizatorów znanej jako akcja „Piotrogród-Polsce” kwesty na rzecz ofiar wojny w Królestwie Polskim przeprowadzonej nad Newą 11–12 września tego roku. Na walnym zgromadzeniu PTPOW 4 grudnia 1916 r. został członkiem jego Komitetu Głównego oraz Wydziału Budżetowego. Następnie (1917) był jednym z wiceprezesów Komitetu Głównego, a od 15 maja 1917 r. jego prezesem. Z ramienia POPOW był również członkiem powołanej jesienią 1915 r. Rady Zjazdów, wchodząc w skład jej Komitetu Wykonawczego. Ponadto zasiadał we władzach założonego w 1914 r. Polskiego Towarzystwa Prawników i Ekonomistów (od 1917 r.), Towarzystwa Teatru Ludowego, Towarzystwa Miłośników Historii i Literatury oraz Polskiego Towarzystwa Spożywczego, którego prezesem był od 1916 r.

Współpracował także z polskimi organizacjami niepodległościowymi, jak np. Polska Organizacja Wojskowa (POW) czy założone w początkach 1915 r. Zrzeszenie Niepodległościowe, które w grudniu 1916 r. przejęło całkowitą kontrolę nad działaniami piotrogrodzkiego oddziału PTPOW. W styczniu 1916 r. Babiański był inicjatorem polsko-rosyjskiego petersburskiego Koła Przyjaciół Niepodległości Polski [Кружoк друзей независимости Польши], na którego czele stanął jego przyjaciel prof. prawa i działacz polityczny Władimir D. Kuzmin-Karawajew (1859–1927). W kole znaleźli się wpływowi przedstawiciele zarówno Rządu Tymczasowego (Aleksandr F. Kiereński [1881–1970], Nikołaj W. Niekrasow [1879–1940], Aleksandr I. Konowałow [1875–1949] i Michaił I. Tereszczenko [1886–1956]) jak i Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich (Nikołaj D. Sokołow [1870–1928], Matwiej I. Skobielew [1885–1938], Nikołaj S. Czechidze [1864–1926]). Po rewolucji lutowej 1917 r. Babiański zwołał pierwszy polski wiec w Piotrogrodzie. W marcu został jednym ze współzałożycieli opowiadającego się za pełną niepodległością Polski piotrogrodzkiego Polskiego Komitetu Demokratycznego (wszedł do jego rady), jawnie działającego od kwietnia tego roku („Dziennik Piotrogrodzki” z 22 kwietnia/5 maja). W tym też miesiącu uczestniczył w naradzie działaczy polskich w Sztokholmie, która miała nawiązać relacje z warszawską Tymczasową Radą Stanu (TRS). Początkowo, zgodnie z zaleceniami TRS, zwalczał tworzenie oddziałów polskich na terenie Rosji, potem jednak zmienił zdanie w tej kwestii. Brał udział w Zjeździe Wojskowych Polaków w Piotrogrodzie w maju 1917 r. W tymże roku został także jako delegat PTPOW członkiem Komisji Likwidacyjnej do Spraw Królestwa Polskiego. Po rewolucji październikowej uczestniczył w pracach tzw. Rad Wygnańczych, które starały się nieść pomoc polskiej ludności.

We wrześniu 1918 r. wyjechał z Piotrogrodu do odrodzonej Polski. Zamieszkał w Warszawie, gdzie od 1920 r. prowadził w ograniczonym zakresie kancelarię adwokacką. Pozytywnie zweryfikowany ze stopniem generalskim otrzymywał wojskową emeryturę. Był rzecznikiem pojednania polsko-litewskiego i współpracował z organizacjami litewskimi, białoruskimi, ukraińskimi i żydowskimi. W 1922 r. bez powodzenia kandydował do sejmu I kadencji z listy Polskiego Związku Ludowego „Odrodzenie”. Nadal udzielał się w organizacjach społecznych i charytatywnych. Był także jednym z organizatorów polskiego wolnomularstwa w Rosji oraz członkiem polskich lóż masońskich.

Jego żoną była Jadwiga z Syrewiczów (zm. 1905), z którą miał córkę Helenę.

Zmarł 10 grudnia 1931 r. w Warszawie. Pochowany został na cmentarzu parafialnym w litewskim Wajgowie (dawniej Ławczyszki).

Posiadał Ordery: św. Anny IV kl. (1877), św. Stanisława III kl. z mieczami i kokardą (1878), II kl. (1888), I kl. (1904), św. Anny III kl. (1884), II kl. (1891), św. Włodzimierza IV kl. (1894), III kl. (1901) oraz serbski Order Takowa (1878). W roku 1927 otrzymał Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Polonia Restituta.



Bibliografia:
С. В. Волков, Генералитет Российской империи. Энциклопедический словарь генералов и адмиралов от Петра I до Николая II, t. I, Moskwa 2010, s. 169; C. Brzoza, K. Stepan, Posłowie polscy w parlamencie rosyjskim 1906–1917. Słownik biograficzny, Warszawa 2001, s. 25–27; A. Kijas, Polacy w Rosji od XVII wieku do 1917 roku. Słownik biograficzny, Poznań 2000, s. 13–14 (bibliografia); L. Wasilewski, Babiański Aleksander, w: Polski słownik biograficzny, Kraków 1935, t 1, s. 193; Бобянский Александр Фомич, http://www.hrono.ru/biograf/bio_b/bobjanskiaf.php [dostęp: 15 II 2016]; Забытые имена Пермской губернии, http://www.fnperm.ru/Default.aspx [dostęp: 15 II 2016); L. Bazylow, Polacy w Petersburgu, Wrocław 1984 i wyd. ros. Sankt Petrsburg 2003; Ks. B. Czaplicki, Katolicka działalność dobroczynna w Rosji w latach 1860–1918, Warszawa 2008; S. Czerep, Generałowie i admirałowie polskiego pochodzenia w armii rosyjskiej 1914–1917, Białystok 2014, s. 93–95 (biogram i bibliografia); Kwestia Wojska Polskiego w Rosji w 1917 r., Warszawa 1936, s. 39, 41, 43; M. Mądzik, Polskie Towarzystwo Pomocy Ofiarom Wojny w Rosji w latach I wojny światowej, Lublin 2011, s. 21, 26, 31, 33; Члены Государственной Думы (портреты и биографии). Третий созыв. 1907 1912 гг., cост. М. М. Боиович, Москва 1909, s. 227; История „Дворян” и ”Константиновцев” 1807–1907, Санкт-Петербург 1907; В. Д. Кузьмин-Караваев, Военно-юридическая академия. 1866–1891 гг., Санкт-Петербург 1891; Список генералам по старшинству. Составлен по 1-е сентября 1905 г., Санкт-Петербург 1905, s. 696; Российский государственный исторический архив (RGIA) w Sankt Petersburgu: F. 1278, оp. 9 (Личные дела членов Государственной думы III, IV созывов и служащих канцелярии Гос. думы), d. 37.