Augustynowicz Oktawian (Oktawiusz) / Августинович Октавий (Октавиан) Пиотрович (ok. 1817–1886/1887), h. Ogończyk (?), konspirator, generał lejtnant armii rosyjskiej, polonijny społecznik i filantrop.

Urodził się ok. 1817 r. w pow. łuckim na Wołyniu w rodzinie szlacheckiej. Był synem Piotra. Nauki pobierał w wołyńskich gimnazjach w Łucku, a następnie w Klewaniu. Od sierpnia 1835 r. studiował na koszt państwa na Wydziale Prawa Uniwersytetu św. Włodzimierza w Kijowie. Na skutek zeznań studenta Antoniego Stanisławskiego (1817–1883) 9 września 1838 r. został aresztowany za przynależność (pod pseudonimem „Bodiak”) do tajnego kółka Władysława Gordona, powiązanego z galicyjskim Stowarzyszeniem Ludu Polskiego, którego komórki w zaborze rosyjskim organizował Szymon Konarski (1808–1839). W związku z tą sprawą zatrzymano i osadzono w areszcie w sumie 115 osób, w tym 34 studentów. Wyrok kijowskiego generała gubernatora Dmitrija G. Bibikowa (1788–1870) przewidywał karę śmierci dla 11 z nich, jednak na mocy zatwierdzonej 22 lutego 1839 r. carskiej konfirmacji zostali oni przez Mikołaja I (1796–1855) ułaskawieni. Na podstawie tego samego wyroku grupę studentów Uniwersytetu św. Włodzimierza, w tym Augustynowicza, który po wstępnym śledztwie od 11 września 1838 r. przebywał w kijowskiej Cytadeli, wcielono „na prawach ochotnika”, a więc bez utraty praw szlacheckich i majątku, do armii rosyjskiej, przy czym po awansie na stopień oficerski odsłużyć mieli jeszcze co najmniej 10 lat.

Kijowską grupę wysłano następnie na Kaukaz. Po dwóch miesiącach pobytu w twierdzy w Tyflisie (dzisiejsze Tbilisi w Gruzji) 14 marca 1839 r. Augustynowicz wcielony został do dowodzonego przez generała lejtnanta Pawła Ch. Grabbego (1789–1875) Korpusu Kaukaskiego. Trafił tam do Nawagińskiego 78. Pułku Piechoty, z którym uczestniczył w tłumieniu powstania kaukaskich górali pod wodzą imama Szamila (ok. 1798–1871). Podczas tych walk wyróżnił się odwagą i 25 maja 1840 r. awansował na chorążego [ros. прапорщик]. Nie wiadomo dokładnie, kiedy zakończył służbę na Kaukazie. W 1857 r. został pułkownikiem, a w latach 60. XIX w. służył w lejbgwardyjskim 2. batalionie strzelców pieszych [Лейб-гвардии 2-й Стрелковый Царскосельский батальон] w Carskim Siole koło Petersburga. Był redaktorem i wydawcą regulaminu musztry piechoty [Строевой пехотный устав] oraz członkiem utworzonego w 1862 r., a działającego pod tą właśnie nazwą od roku 1869 w ramach Rady Wojskowej [Военный совет] Komitetu Głównego ds. organizacji i formowania wojsk [Главный комитет по устройству и образованию войск]. 28 marca 1871 r. został generałem majorem, a karierę wojskową zakończył w 1884 r. w randze generała lejtnanta (awansowany 30 sierpnia 1882).

Zgromadzony majątek w kwocie ponad 100 tys. rub. przeznaczył w znacznej części na cele charytatywne i edukacyjne, zapisując go różnym instytucjom w Królestwie Polskim i tzw. guberniach zachodnich, a także w Prusach, Galicji i Petersburgu. Część z tych zapisów (na kwotę 57 tys. rub.) zakwestionował siostrzeniec Bolesław Polanowski, jednak jego pretensje uchylił w 1889 r. sąd kasacyjny. Egzekutorami testamentu uczynił Augustynowicz Włodzimierza (1829–1906) i Cypriana (1837–1917) Spasowiczów, Emiliana Borszczewa, Józefa Adamowicza i Kazimierza Jarochowskiego. Legaty otrzymały m.in. stołeczna i warszawska kasa pomocy naukowej im. Mianowskiego, gimnazjum w Cieszynie oraz Rzymskokatolickie Towarzystwo Dobroczynności przy kościele św. Katarzyny (RzTD). Jak wynika ze sprawozdania jego Walnego Zgromadzenia z 12 stycznia 1888 r., zapis na rzecz RzTD wyniósł 17,694 rub. w papierach procentowych i gotówce oraz w 40 obligacjach pierwszej pożyczki wschodniej szacowanych na 8,5 tys. rub. Z odsetek od kapitału zapisanego utworzonemu przy tym towarzystwie Funduszowi Pomocy dla Studentów przyznawano studiującym nad Newą Polakom z Królestwa Polskiego stypendia w wysokości 150 rub. rocznie, a niekiedy także jednorazowe zapomogi pieniężne.

O rodzinie Augustynowicza brak bliższych informacji poza tym, że miał siostrę, zamężną Polanowską.

Zmarł po długiej i ciężkiej chorobie 29 grudnia 1886/10 stycznia 1887 r. w Petersburgu. Uroczystości pogrzebowe 14 stycznia 1887 r. na rzymskokatolickim cmentarzu Wyborskim, w którym licznie uczestniczyła petersburska Polonia i młodzież studencka, poprzedziła msza św. w kościele św. Katarzyny. Mowę nad grobem wygłosił ówczesny przeor petersburskich dominikanów o. Jakub Szkiłłądź (1810–1894). Na cmentarzu Wyborskim spoczęli także inni przedstawiciele rodu – Elżbieta (zm. 18 grudnia 1858), Dominik (zm. 8 maja 1868), Aleksander (26 czerwca 1857 – 25 października 1886), kandydat nauk matematycznych, oraz Piotr (zm. 22 grudnia 1903).

Odznaczony był m.in. Krzyżem Zasługi Wojskowego Orderu Świętego (1840), orderami: św. Stanisława II kl. (1856), koroną do tegoż (1858), I kl. (1875), św. Anny II kl. (1860), koroną do tegoż (1867), I kl. (1879), św. Włodzimierza IV (1862), III kl. (1869).


Bibliografia:
A. Kijas, Polacy w Rosji od XVII wieku do 1917 roku. Słownik biograficzny, Poznań 2000, s. 9–10 (bibliografia); L. Bazylow, Polacy w Petersburgu, Warszawa 1984, s. 248 i wyd. ros. Sankt Petersburg 2003; W. Śliwowska, Zesłańcy polscy w Imperium Rosyjskim w pierwszej połowie XIX wieku, Warszawa 1998, s. 42 (bibliografia); J. Tabiś, Polacy na uniwersytecie kijowskim 1834–1863, Kraków 1974, s. 59–60; K. Pożarski, Rzymskokatolicki Cmentarz Wyborski w Sankt Petersburgu (1856–1950). Księga pamięci, Sankt Petersburg 2003, s. 85–86; T. Bobrowski, Pamiętnik mojego życia, Warszawa 1979, t. 2, s. 380; „Gazeta Warszawska” 1889, nr 127, 15 maja, s. 2 (dot. sprawy o uchylenie testamentu); „Kraj” 1887, nr 1 z 4/16 stycznia, s. 8 (wspomnienie), 1888, nr 13 z 25 marca/6 kwietnia, s. 10 (RzTD).