Dwustulecie przyjazdu Adama Mickiewicza do Petersburga
21 listopada 2024 r. mija 200 lat od przyjazdu Adama Mickiewicza (1798–1855) do Petersburga. Datę tę warto odnotować, ponieważ pobyt wieszcza w mieście nad Newą i w innych częściach Rosji odcisnął głębokie piętno na polskiej kulturze i szerzej – świadomości narodowej. Był okresem formowania się oraz dojrzewania poety. Dość wspomnieć takie utwory jak cykle sonetów, Konrad Wallenrod czy Dziady część III, które na stałe weszły do kanonu polskiej literatury.
Przypomnijmy, że zsyłka Mickiewicza miała być bezterminowa. Szczęśliwie, skazanemu w procesie młodzieży wileńskiej poecie udało się na zawsze opuścić carskie imperium po niespełna pięciu latach, w 1829 r. W Petersburgu przebywał blisko dwa lata. Biografowie są zgodni, że czas ten okazał się – paradoksalnie – niezwykle dla niego pomyślny zarówno pod względem twórczym, jak i osobistym. Tomasz Łubieński (1938–2024) podkreślał w biografii M jak Mickiewicz (wyd. 1, Warszawa 1999), że lata te poetę „[…] ukształtowały, doświadczyły. Dały wyobrażenie o sile talentu. Odkryły słabości charakteru”. Otworzyły też przed nim zupełnie nowe perspektywy. Zdobył uznanie dla swojego talentu literackiego i improwizatorskiego. W Rosji powstały wielkie arcydzieła liryki polskiej: sonety krymskie i odeskie. W Petersburgu ujrzały światło dzienne Konrad Wallenrod. Powieść historyczna z dziejów litewskich i pruskich (1828) oraz dwutomowa edycja Poezji (1829). Napisany trzy lata później w Dreźnie Ustęp III części Dziadów to w istocie przerażająca poetycka wizja imperialnej stolicy zbudowanej przez cara despotę na „palach i ciałach Moskalów”. A to, że poeta dał się uwieść urodzie salonowego życia w Petersburgu, nie dziwi – był wówczas młody. Ale swoje i tak wiedział.
Najbardziej, jak się wydaje, rozpowszechniony portret poety, wykazujący „zadziwiające podobieństwo”, pędzla Walentego Wańkowicza (1799–1842) Adam Mickiewicz na Judahu skale (w zbiorach Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie) powstał na przełomie lat 1827 i 1828 w petersburskiej pracowni malarza na Wyspie Wasiljewskiej [Васильевский остров]. Pokazany na wystawie w Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych, został wysoko oceniony. W 1998 r., w dwusetną rocznicę urodzin poety, w centrum Sankt Petersburga (Zaułek Grafski [Графский пер.] 8) stanął pomnik Mickiewicza. Należy zaznaczyć, że do dziś koncentruje się wokół niego ważna część działalności miejscowych Polaków i środowisk polonijnych, co ma niemałe znaczenie tożsamościowe.
Informacja w PDF
Ewa Ziółkowska
Była dyrektor Instytutu Polskiego w Sankt Petersburgu
Przypomnijmy, że zsyłka Mickiewicza miała być bezterminowa. Szczęśliwie, skazanemu w procesie młodzieży wileńskiej poecie udało się na zawsze opuścić carskie imperium po niespełna pięciu latach, w 1829 r. W Petersburgu przebywał blisko dwa lata. Biografowie są zgodni, że czas ten okazał się – paradoksalnie – niezwykle dla niego pomyślny zarówno pod względem twórczym, jak i osobistym. Tomasz Łubieński (1938–2024) podkreślał w biografii M jak Mickiewicz (wyd. 1, Warszawa 1999), że lata te poetę „[…] ukształtowały, doświadczyły. Dały wyobrażenie o sile talentu. Odkryły słabości charakteru”. Otworzyły też przed nim zupełnie nowe perspektywy. Zdobył uznanie dla swojego talentu literackiego i improwizatorskiego. W Rosji powstały wielkie arcydzieła liryki polskiej: sonety krymskie i odeskie. W Petersburgu ujrzały światło dzienne Konrad Wallenrod. Powieść historyczna z dziejów litewskich i pruskich (1828) oraz dwutomowa edycja Poezji (1829). Napisany trzy lata później w Dreźnie Ustęp III części Dziadów to w istocie przerażająca poetycka wizja imperialnej stolicy zbudowanej przez cara despotę na „palach i ciałach Moskalów”. A to, że poeta dał się uwieść urodzie salonowego życia w Petersburgu, nie dziwi – był wówczas młody. Ale swoje i tak wiedział.
Najbardziej, jak się wydaje, rozpowszechniony portret poety, wykazujący „zadziwiające podobieństwo”, pędzla Walentego Wańkowicza (1799–1842) Adam Mickiewicz na Judahu skale (w zbiorach Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie) powstał na przełomie lat 1827 i 1828 w petersburskiej pracowni malarza na Wyspie Wasiljewskiej [Васильевский остров]. Pokazany na wystawie w Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych, został wysoko oceniony. W 1998 r., w dwusetną rocznicę urodzin poety, w centrum Sankt Petersburga (Zaułek Grafski [Графский пер.] 8) stanął pomnik Mickiewicza. Należy zaznaczyć, że do dziś koncentruje się wokół niego ważna część działalności miejscowych Polaków i środowisk polonijnych, co ma niemałe znaczenie tożsamościowe.
Petersburski pomnik Adama Mickiewicza (1798–1855) w zaułku Grafskim [Графский пер.] 8. Fot. wykonana w dniu urodzin poety 24 grudnia 2021 r. © Ewa Ziółkowska
Informacja w PDF
Ewa Ziółkowska
Była dyrektor Instytutu Polskiego w Sankt Petersburgu
