Театральная пл., nr 1 [Tieatralnaja pł. nr 1]

Teatr Maryjski [Мариинский театр], jedna z najlepszych scen operowych i baletowych świata. W 1783 r. otwarto nad Newą Teatr Wielki, zwany Murowanym [Каменный театр], wniesiony w latach 1775–1783 z woli Katarzyny II (1729–1796) na pl. Karuzelowym [Карусельное место] przez włoskiego architekta Antonia Rinaldiego (1710–1794). W końcu XIX w. gmach ten zburzono, a na jego miejscu zbudowano konserwatorium. W 1849 r. po przeciwnej stronie placu otwarto cyrk, na którego scenie występowała także rosyjska trupa operowa. Odbudowany po pożarze na początku lat 50. XIX w. przez architekta Alberta Cavosa (1800-1863) mieścił już teatr operowy. Kontynuująca tradycje Teatru Wielkiego scena została tu otwarta 2 października 1860 r. przedstawieniem opery Michaiła I. Glinki (1804–1857) Życie za cara. Zyskała ona nazwę Cesarskiego Teatru Maryjskiego na cześć carycy Marii Aleksandrowny (1824–1880), którą to nazwę utrzymała do roku 1920, stając się wtedy Państwowym Akademickim Teatrem Opery i Baletu. Od roku 1935 scena ta jako Leningradzki Państwowy Akademicki Teatr Opery i Baletu nosiła imię Siergieja M. Kirowa (1886–1934), a do nazwy pierwotnej powróciła w 1992 r. Historyzujący gmach był kilkukrotnie przebudowywany. Bogata dekoracja widowni z plafonem i złoceniami przetrwała niemal niezmieniona. Wizytówką teatru jest kurtyna namalowana w 1914 r. przez wybitnego malarza i scenografa Aleksandra J. Gołowina (1863–1930).

Na scenie Teatru Maryjskiego miały swe premiery opery Piotra I. Czajkowskiego (1840–1893), Modesta P. Musorgskiego (1839–1881), Nikołaja A. Rimskiego-Korsakowa (1844–1908). Występowali tu wybitni artyści, tacy jak śpiewak Fiodor I. Szalapin (1873–1938) oraz baletnice Matylda Krzesińska (1872–1971) i Anna P. Pawłowa (1881–1931), a unikatowe choreografie tworzył główny baletmistrz tej sceny w latach 1869–1903 Francuz Marius Petipa (1818–1910). W czasach radzieckich teatr opery i baletu podupadł. Ożywienie przyniosło objęcie dyrekcji u schyłku lat 80. XX w. przez dyrygenta Walerija A. Giergijewa (ur. 1953). W 2008 r. wystawiono tu Króla Rogera Karola Szymanowskiego w reżyserii Mariusza Trelińskiego. W tym też roku rozpoczęto w pobliżu budowę kontrowersyjnej architektonicznie nowej sceny Teatru Maryjskiego na 2 tys. miejsc, którą zainaugurowano 2 maja 2013 r.

Z polskiej perspektywy szczególne miejsce zajmuje wystawienie na deskach Teatru Maryjskiego Halki Stanisława Moniuszki (1819–1872), do którego mimo usilnych starań kompozytora doszło dopiero w lutym 1870 r. Przedstawienie podziwiał wówczas wielki ks. Konstanty Nikołajewicz (1827–1892), a w pierwszym akcie w polonezie i mazurze wystąpił czołowy tancerz charakterystyczny Feliks Adam Krzesiński (1821–1905), który na tej scenie 8 lutego 1898 obchodził 60-lecie pracy artystycznej. Moniuszko był kilkanaście razy wywoływany po opadnięciu kurtyny, a spektakl zebrał wiele przychylnych recenzji. W kolejnych dwóch sezonach Halkę wystawiono 30 razy. Ponownie w nowym opracowaniu operę tę zaprezentowano w 1914 r., a na scenie pojawiło się wtedy rodzeństwo Matylda i Józef (1868–1942) Krzesińscy. Ta pierwsza uznana za „najlepszą współczesną tancerkę rosyjską” otrzymała w 1895 r. tytuł primaballeriny assoluty i z Teatrem Maryjskim była związana przez 27 lat. Ostatni raz wystąpiła tu w lutym 1917 r.

Solistką Teatru Maryjskiego była pod koniec XIX w. Adelajda ze Skąpskich hr. Dienheim-Szczawińska-Brochocka – znana jako Adelajda Bolska (1863–1930). Zadebiutowała rolą Tatiany w Eugeniuszu Onieginie Piotra Czajkowskiego, a ze sceną tą, wykonując główne partie operowe, związana była przez 20 lat. Przyczyniła się też do uzyskania zgody cara Mikołaja II (1868–1918) na powstanie w warszawskich Łazienkach pomnika Fryderyka Chopina.