Гoрское шоссе, nr 143 [Gorskoje szosse nr 143], Левашово [Lewaszowo]

Usytuowane 30 km na północny-zachód od centrum miasta w dzielnicy Wyborskiej Pustkowie Lewaszowskie [Левашовская пустошь] należało w XVIII w. do hr. Lewaszowów. Jest to położone w lesie miejsce tajnych pochówków ofiar wielkiego terroru z lat 1937–1938. Były one następstwem słynnego rozkazu nr 00447 wydanego przez ówczesnego szefa NKWD gen. Nikołaja I. Jeżowa (1895–1945) 31 czerwca 1937 r. W ślad za nim poszły rozporządzenia dotyczące represji wobec poszczególnych narodowości. „Polska” dyrektywa nr 00485 o „polskim szpiegostwie” nosiła datę 11 sierpnia 1937 r. Według szacunków na Pustkowiu Lewaszowskim spoczywa ponad 46 tys. bezimiennych ofiar co najmniej kilkunastu narodowości, mordowanych przez NKWD od sierpnia 1937 r. po 1954 r. Do roku 1998 teren ten stanowił tajny obiekt Komitetu Bezpieczeństwa Państwowego [Комитет государственной безопасности] (KGB), a od lipca 1989 r. ma status cmentarza memorialnego [Левашовское мемориальное кладбище].

15 maja 1996 r. ówczesny mer Petersburga Aleksandr A. Sobczak (1937–2000) odsłonił obok wejścia na teren nekropolii pomnik Moloch totalitaryzmu [Молох тоталитаризма]. Niepełna lista petersburskich polskich ofiar wielkiego terroru opublikowana w styczniu 1990 r. w gazecie „Wieczernij Pietierburg” [„Вечерний Петербург”] liczy 2039 osób. W ostatnich latach została ona znacznie poszerzona dzięki kierowanemu przez dr. Anatolija Razumowa projektowi Przywrócone imiona [Возвращенные имена]. W ramach tego projektu publikuje on dedykowane wszystkim ofiarom wielkiego terroru w Leningradzie i obwodzie leningradzkim pomnikowe wydawnictwo Leningradskij martirolog, 1937–1938 [Ленинградский мартиролог, 1937–1938]. Dotychczas ukazało się drukiem 11 tomów z indeksem, kolejne są w opracowaniu.

Polski znak pamięci, jeden z pierwszych w grupie innych znaków narodowych, wzniesiono w roku 1993 z inicjatywy petersburskiej Polonii. Uroczystego odsłonięcia dokonano 30 października 1993 r. Ma on formę kamiennego pochyłego krzyża opartego o głaz z napisem po polsku i po rosyjsku: „Przebaczamy i prosimy o przebaczenie”. Autorem projektu jest Leon Piskorski. Pięć lat później, staraniem Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Warszawie, pomnik został uzupełniony o granitowy blok z polskim godłem narodowym i dwujęzycznym napisem: „Pamięci Polaków – ofiar masowych represji rozstrzelanych w latach 1937–1938. Rodacy”. Wówczas też 1 listopada 1998 r. dokonano jego poświęcenia. Jesienią 2010 r. z inicjatywy proboszcza parafii św. Stanisława ks. Krzysztofa Pożarskiego w pobliżu stanął też pomnik upamiętniający represjonowanych kapłanów. Wśród umieszczanych w lesie spontanicznie indywidualnych znaków pamięci można również napotkać sporo polsko brzmiących nazwisk.

Zob. http://visz.nlr.ru/project/index.html (projekt Возвращенные имена) i http://visz.nlr.ru/search/peter.html (Ленинградский мартиролог, 1937–1938)