Kietliński Kazimierz / Кетлинский Казимир Филиппович (1875–1918), h. Odrowąż, kontradmirał rosyjskiej Marynarki Wojennej (MW).

Urodził się 27 lipca/8 sierpnia 1875 r. w Mohylowie Podolskim (gub. podolska, obecnie ukr. Могилів-Подільський). Był wyznania rzymskokatolickiego. Jego rodzice Filip (ur. 1850), lekarz, i Leopoldyna z Wolańskich (zm. 1930) pochodzili z polskiej szlachty osiadłej na Podolu (Kietlińscy pisali się z Kietlina w ziemi łęczyckiej). Po ukończeniu czterech klas II Gimnazjum w Kijowie w 1889 r. wyjechał do Petersburga, gdzie po zdaniu egzaminu konkursowego został przyjęty w poczet słuchaczy Szkoły Morskiej (od 1891 r. Morski Korpus Kadetów [Морской кадетский корпус]) do roty (rocznika) VI. Po zakończeniu trzyletniej edukacji w rotach kadeckich uzyskał prawa maturalne i kontynuował naukę na specjalistycznych kursach w rotach gardemaryńskich. Tę elitarną uczelnię posiadającą status szkoły wyższej ukończył w 1895 r. z 15. lokatą i 15/27 września tego roku awansował na pierwszy stopień oficerski – miczmana (porucznika marynarki).

W 1892 r. Kietliński został wcielony do Rosyjskiej Cesarskiej MW. Jako absolwent Morskiego Korpusu Kadetów otrzymał przydział do Floty Czarnomorskiej (FC). W latach 1895–1900 służył na jednostkach różnych klas jako: oficer wachtowy na pancerniku „Czesma” [Чесма] (grudzień 1895 – luty 1896), p.o. flagowy oficer dowódcy Eskadry Morza Czarnego (luty–marzec 1896), dowódca wachty na krążowniku torpedowym „Gridień” [Гридень] (marzec–wrzesień 1896), okręcie łącznikowym „Eriklik” [Эриклик] (wrzesień 1896), transportowcu „Ingul” [Ингул] (wrzesień–grudzień 1896), transportowcu „Dunaj” [Дунай] (styczeń–czerwiec 1897), krążowniku I rangi „Pamiat’ Mierkurija” [Память Меркурия] (czerwiec–lipiec 1897), kanonierce „Uralec” [Уралец] (lipiec 1897 – sierpień 1898), okręcie łącznikowym „Eriklik” (sierpień 1898) oraz okręcie szkolnym „Dniestr” [Днестр] (sierpień 1898). W latach 1896–1897 odbył oficerski kurs nawigatorów, po którego ukończeniu przydzielono go na kanonierkę „Uralec” na stanowisko p.o. oficer nawigacyjny (sierpień–wrzesień 1898). W latach 1898–1902 odbył oficerski kurs artylerii organizowany przez Mikołajewską Akademię Morską [Николаевскaя морскaя академия] (MAM). Podczas kursu w ramach praktyki otrzymał przydział na stanowisko II oficera artylerii na pancerniku „Gieorgij Pobiedonosiec” [Георгий Победоносец] (październik 1899 – luty 1900).

6/19 grudnia 1899 r. Kietliński awansował na lejtnanta (kapitana marynarki). Jego kolejne przydziały służbowe to: dowódca wachty na krążowniku I rangi „Pamiat’ Mierkurija” (luty–kwiecień 1900) i na pancerniku obrony wybrzeża „Wiceadmirał Popow” [Вице-адмирал Попов] (kwiecień–październik 1900). Na początku października 1900 r. przeniesiono go na pancernik „Czesma” na stanowisko młodszego oficera artylerii. Kilka dni później został oddany do dyspozycji Sztabu Głównego MW. Następnie delegowany został do USA w składzie misji pod kierownictwem Edwarda Szczęsnowicza (1852/1853–1910/1911), która nadzorowała m.in. postęp prac przy instalowaniu armat na pancerniku „Rietwizan” [Ретвизан], budowanym w stoczni Crampa w Filadelfii. Po wejściu okrętu do służby pełnił na nim funkcję starszego oficera artylerii (październik 1902 – kwiecień 1904).

W latach 1904–1905 uczestniczył w wojnie rosyjsko-japońskiej. Podczas ataku torpedowców japońskich na bazę rosyjskiej Eskadry Oceanu Spokojnego (OS) w Port Artur w nocy z 26 na 27 stycznia/8 na 9 lutego 1904 r. pancernik „Rietwizan”, na którym wówczas służył, został storpedowany i w wyniku doznanych uszkodzeń osadzony u wejścia do kanału portowego. Wprowadzono go do portu dopiero po czterech tygodniach, w tym czasie okręt wielokrotnie odpierał nocne ataki torpedowców Połączonej Floty. Za zasługi bojowe (zatopił komory amunicyjne prawej burty „Rietwizana”, dzięki czemu zlikwidował przechył okrętu; doznał przy tym kontuzji) wyróżniono Kietlińskiego złotą szablą z napisem „Za męstwo”. W kwietniu tego roku przeniesiono go na okręt flagowy I Eskadry OS pancernik „Cesariewicz” [Цесаревич] na stanowisko flagowego artylerzysty. Podczas bitwy na Morzu Żółtym (28 lipca/10 sierpnia 1904 r.) wybuch pocisku zabił m.in. dowódcę Eskadry kontradmirała Wilhelma K. Witthöffta (1847–1904), a Kietliński został ciężko ranny. Uszkodzony pancernik przedarł się do neutralnego portu, jakim była niemiecka baza morska w Tsingtao (obecnie chińskie Qingdao), gdzie internowano go wraz z załogą.

Po zakończeniu wojny z Japonią Kietliński otrzymał przydział do FC, gdzie z uwagi na posiadane wysokie kwalifikacje powierzano mu odpowiedzialne stanowiska. 20 listopada/3 grudnia 1905 r. został wykładowcą w kronsztadzkiej Szkole Artylerzystów Pokładowych [Артиллерийский офицерский класс и школа комендоров и гальванеров], a trzy dni później przeniesiono go do Oddziału Szkolnego FC, 11/24 grudnia tego roku wszedł w skład Komisji Technicznej Oficerów Artylerii, 19 stycznia/1 lutego 1906 r. wyznaczono go flagowym artylerzystą sztabu dowódcy Eskadry Czarnomorskiej, a 3/16 września tego roku – flagowym artylerzystą sztabu dowódcy Samodzielnego Zespołu Ćwiczebnego FC. 1/14 marca 1908 r. został oficerem flagowym sztabu polowego dowódcy Zespołu FC, 1/14 lipca tego roku – starszym oficerem artylerii na pancerniku „Joann Złatoust” [Иоанн Златоуст], 1/14 września – flagowym artylerzystą sztabu dowódcy FC, 14/27 marca 1909 r. – flagowym artylerzystą na pancerniku „Rostisław” [Ростислав], a 30 września/13 października tego roku – starszym oficerem na pancerniku „Joann Złatoust”. Za zasługi i nienaganną służbę awansował 6/19 grudnia 1907 r. na stopień kapitana lejtnanta (komandora podporucznika), a 18 kwietnia/1 maja 1910 r. na stopień kapitana 2. rangi (komandora porucznika).

W październiku 1911 r. Kietlińskiego skierowano do petersburskiej MAM. Z racji fachowości i znajomości języków obcych (władał angielskim, francuskim i niemieckim) wysłano go do Wielkiej Brytanii, Francji i Włoch w celu zapoznania się z organizacją i systemem szkolenia tamtejszych flot wojennych. Po powrocie do Rosji 3/16 czerwca 1913 r. został wykładowcą MAM. Prowadził tam zajęcia dydaktyczne z zakresu artylerii oraz organizacji i systemu szkolenia flot obcych. Jego wiedza i doświadczenie morskie skłoniły admiralicję do powierzenia mu kolejnej odpowiedzialnej funkcji. 18 listopada/1 grudnia 1913 r. został wyznaczony na stanowisko p.o. szefa wydziału operacyjnego sztabu dowódcy FC admirała Andrieja A. Eberhardta (1856–1919). Pomimo że pozostawiono mu etat wykładowcy MAM, do zajęć dydaktycznych już nie wrócił. 25 sierpnia/7 września 1914 r. otrzymał awans na stopień kapitana 1. rangi (komandora), 1/14 stycznia 1915 r. zaś nominację na stanowisko zastępcy szefa sztabu FC ds. operacyjnych. Stało się to kilka miesięcy po rozpoczęciu działań wojennych na akwenie czarnomorskim. Po objęciu tej odpowiedzialnej funkcji Kietliński starał się usprawnić pracę sztabową, jednakże jego wysiłki przyniosły nikłe rezultaty, gdyż admirał Eberhardt odkładał zazwyczaj jego raporty ad acta. Pasywność FC w działaniach przeciwko flocie niemiecko-tureckiej doprowadziła do konfliktu między Sztabem Polowym MW (naczelne dowództwo Rosyjskiej Cesarskiej MW) a dowództwem FC. W lipcu 1916 r., na wniosek szefa Sztabu Polowego MW przy Kwaterze Głównej Naczelnego Wodza admirała Aleksandra I. Rusina (1861–1956), Eberhardt i Kietliński zostali zdymisjonowani przez cara Mikołaja II (1868–1918).

21 lipca/3 sierpnia 1916 r. Kietlińskiego mianowano dowódcą przebywającego w tym czasie w remoncie w stoczni w Tulonie krążownika lekkiego „Askold” [Аскольд]. Do Francji dotarł drogą okrężną poprzez Szwecję i Wielką Brytanię 7/20 września tego roku i trzy dni później przejął dowództwo na okręcie. Obejmował to stanowisko w sytuacji niełatwej, gdyż przed jego przybyciem w nocy z 19 sierpnia/1 września na 20 sierpnia/2 września w komorze amunicyjnej krążownika na skutek sabotażu doszło do wybuchu. Sąd Wojenny (Komisja Specjalna) skazał domniemanych sprawców (4 marynarzy) na karę śmierci, a Kietliński zatwierdził wyrok, który wykonano 15/28 września 1916 r. Uznając, że długotrwały pobyt w porcie podczas wojny wpływa demoralizująco na załogę, Kietliński podjął wysiłki na rzecz przyspieszenia prac remontowych. Równocześnie chcąc przywrócić dyscyplinę wśród oficerów, zabronił im mieszkania na lądzie i nakazał większe zaangażowanie w prace na okręcie. Dzień powszedni marynarzy wypełnił natomiast intensywnymi pracami na krążowniku oraz ćwiczeniami mającymi podnieść ich sprawność bojową. Zadbał także o podniesienie morale wśród załogi. W tym celu w czasie wolnym od służby wygłaszał odczyty dotyczące przebiegu wojny, wprowadził zajęcia gimnastyczne, przyspieszone kursy dla analfabetów oraz organizował wycieczki na tereny podmiejskie.

W lutym 1917 r. krążownik „Askold” przebazowano do Davenport w Anglii, gdzie miały zostać wykonane ostatnie prace remontowe. Tam też dotarły do załogi informacje o wybuchu rewolucji w Rosji. Kietlińskiemu udało się zapanować nad rewolucyjnymi nastrojami i doprowadzić okręt do Murmańska, gdyż 5/18 grudnia 1916 r. krążownik włączono w skład Flotylli Północnego Oceanu Lodowatego. 1/14 września 1917 r. Rząd Tymczasowy wyznaczył Kietlińskiego głównodowodzącym Murmańskiego Rejonu Umocnionego [Мурманский укрепленный район Северного флота] oraz Murmańskiego Zespołu Okrętów (z tytułem: Gławnamur, ros. Главнамур). Posiadał tym samym pełnię władzy wojskowej i cywilnej w rejonie murmańskim aż do stacji kolejowej Zwanka (obecnie – Wołchow). Do jego obowiązków należało m.in. zapewnienie bezpieczeństwa na szlakach komunikacyjnych na Morzu Barentsa oraz Morzu Białym, obrona Półwyspu Kolskiego oraz nadzorowanie operacji przeładunkowych w porcie murmańskim i na stacjach kolejowych. Za zasługi awansowano go 12/25 września 1917 r. na stopień kontradmirała.

26 października/8 listopada 1917 r., dzień po przewrocie bolszewickim w Piotrogrodzie Kietliński uznał władzę sowiecką. W styczniu 1918 r. odżyła jednak „sprawa tulońska”. Na fali nasilającej się wrogości w stosunku do oficerów komitety rewolucyjne zażądały postawienia Kietlińskiego przed sądem rewolucyjnym za rozstrzelanie czterech marynarzy z „Askolda”. 9/22 stycznia tego roku na rozkaz ludowego komisarza marynarki Pawła Je. Dybienki (1889–1938) Kietliński został aresztowany. W areszcie domowym przebywał trzy dni. 11/24 stycznia na skutek interwencji szefa Sztabu Generalnego MW kapitana 1. rangi (komandora) Jewgienija A. Behrensa (1876–1928) oraz lokalnych władz Murmańska Najwyższe Kolegium Morskie wydało rozkaz zwolnienia go z aresztu i nakazało pozostawić na stanowisku Gławnamura z zastrzeżeniem, że będzie pracował pod kontrolą Centralnego Komitetu Murmańskiej MW (Centromur). Po powrocie do Murmańska 28 stycznia/10 lutego 1918 r. Kietliński, idąc z bazy MW na posiedzenie Centromuru, został postrzelony przez dwóch nieznanych sprawców odzianych w marynarskie mundury.

Zmarł tego samego dnia na skutek odniesionych ran. W świetle nowszych badań sprawcami mordu byli zanarchizowani marynarze skonfliktowani z Centromurem. Pochowany został z rewolucyjnymi honorami w pobliżu sztabu Murmańskiego Rejonu Umocnionego, w którym kwaterował. W 1934 r. podczas prac budowlanych przypadkowo natknięto się na jego grób. Z rozkazu Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych trumnę ekshumowano i wywieziono. Miejsce nowego pochówku Kietlińskiego pozostaje nieznane.

Miał siostrę Izabelę (1880–1971), zamężną z generałem brygady Wojska Polskiego Mariuszem Zaruskim (1867–1941) – założycielem Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego i pionierem polskiego żeglarstwa sportowego w okresie międzywojennym.

Od 1906 r. był żonaty z Olgą L. Konkiewicz (zm. 1942), rosyjską szlachcianką wyznania prawosławnego, której ojciec Leonid Grigoriewicz był pułkownikiem w korpusie oficerów admiralicji. Po jego śmierci żona pozostała w Murmańsku, gdzie zaangażowała się w działalność kulturalną i charytatywną, pod koniec życia wróciła nad Newę; zmarła z głodu podczas blokady Leningradu. Mieli dwie córki: Tamarę (1904–1963) i Wierę (1906–1976), znaną sowiecką pisarkę promującą socrealizm. W 1972 r. Wiera wydała książkę biograficzną o ojcu opartą na osobistych wspomnieniach pt. Вечер. Окна. Люди (wyd. polskie Wieczór. Okna. Ludzie, Warszawa 1976).

Uhonorowany był odznaczeniami: rosyjskimi – złotą szablą „Za męstwo” [За храбрость] (1904) oraz orderami – św. Stanisława III kl. (1903), II kl. z mieczami (1906), Srebrnym medalem z kokardą na pamiątkę wojny 1904–1905 r. (1906), św. Włodzimierza IV kl. z mieczami i kokardą (1907), Brązowym medalem na 300-lecie panowania Romanowów (1913), św. Anny II kl. z mieczami (1914), św. Włodzimierza III kl. z mieczami (1915) oraz Krzyżem Oficerskim francuskiej Legii Honorowej (1914).


Bibliografia:
J. Pertek, Kietliński Kazimierz, w: Polski słownik biograficzny, Wrocław–Warszawa–Kraków 1966–1967, s. 440–441 (bibliografia); S. Czerep, Generałowie i admirałowie polskiego pochodzenia w armii rosyjskiej 1914–1917, Białystok 2014, s. 302 (nota biograficzna); A. Zbierski, M. Cieślak, L. Trawicki, Udział Polaków w wojnie rosyjsko-japońskiej na morzu w latach 1904–1905, Gdańsk 2000, s. 88–90 (biogram); Кетлинский Казимир Филиппович, http://belrussia.ru/page-id-1336.html [dostęp: 29 III 2016]; М. А. Елизаров, Причны и последствия убийствия контрадмирала К. Ф. Кетлинского 28 января 1918 г., w: Герои и антигерои в исторической судьбе России. Материалы 35-й Всероссийской заочной научной конференции, Санкт-Петербург 2004, s. 145–150; В. В. Шигин, Страсти по адмиралу Кетлинскому, Москва 2014; H. Stępień, Mariusz Zaruski. Opowieść biograficzna, Warszawa 1997, s. 188; L. Trawicki, Polacy na Rietwizanie, „Morza, Statki i Okręty” 2004, nr 3, s. 49; Список личного состава судов флота, строевых и административных учреждений Морского Ведомства, Петроград 1916; W. Kietlińska, Wieczór, okna, ludzie, Warszawa 1976; Рoссийский государственный архив Военно-морского флота w Sankt Petersburgu: F. 406, op. 9, d. 1748 (Полный послужной список – Кетлинский Казимиръ Филипповичъ).