Hryniewiecki Ignacy / Гриневицкий Игнатий (Игнат) Иоахимович (Акимович) (1856–1881), h. Przeginia, student petersburskiego Instytutu Technologicznego, działacz polskich i rosyjskich kółek rewolucyjnych, członek Woli Ludu, uczestnik zamachu na życie Aleksandra II, pseud. Michaił Iwanowicz Kotik, Kotek.

Urodził się w sierpniu 1856 r. w rodzinie szlacheckiej w folwarku Basin we włości Świsłockiej w pow. bobrujskim gub. mińskiej (obecnie rejon kliczewski obw. mohylewskiego na Białorusi). Był synem Joachima, oficjalisty i właściciela przysiółka Hryniewicze Wielkie w pow. bielskopodlaskim. Po ukończeniu szkoły w Bielsku w 1868 r. uczył się w przekształconym w 1873 r. w szkołę realną gimnazjum w Białymstoku. Tam zetknął się z rewolucyjnym programem narodnictwa – radykalnego nurtu rosyjskiej myśli społecznej, który warunek urzeczywistnienia idei egalitarystycznych i wolnościowych upatrywał w obaleniu caratu. W 1875 r. rozpoczął studia na Wydziale Mechanicznym Instytutu Technologicznego [Технологический институт] w Petersburgu. W czasie studiów działał zarówno w polskich, jak i rosyjskich kółkach rewolucyjnych. Prowadził agitację wśród studentów i robotników petersburskich oraz zbierał pieniądze na cele organizacyjne. Utrzymywał kontakty z organizacjami rewolucyjnymi działającymi w większych ośrodkach przemysłowych Rosji, m.in. na terenie Iwanowo-Wozniesieńska. W 1879 r. uczestniczył w podjętych z inicjatywy kijowskich działaczy Woli Ludu [Народная воля] – konspiracyjnej organizacji grupującej radykalnych narodników – przygotowaniach do utworzenia na wsi rewolucyjnych ośrodków chłopskich. Mimo fiaska wcześniejszych poczynań usiłował tworzyć powstańcze grupy bojowe.

Jesienią 1879 r. powrócił do Petersburga i wstąpił do Woli Ludu. Jako pełnomocnik jej Komitetu Wykonawczego zakładał kółka robotnicze w dzielnicy Wyborskiej [Выборгская сторона] i w rejonie stacjonowania Kompanii Izmajłowskiej [Измайловскaя ротa], inaczej Słobodzie Pułku Izmajłowskiego (obecnie część rejonu Admiraltiejskiego). Kolportował rewolucyjne wydawnictwa, prowadził obserwację petersburskiego tymczasowego generała gubernatora Josifa W. Hurki (1828–1901) w związku z przygotowywanym na jego życie zamachem. Był zecerem nielegalnej typografii Woli Ludu znajdującej się przy zaułku Troickim [Троицкий пер.] 27/1 (obecnie ul. Rubinsteina [Рубинштейна ул.] 25), w której od końca 1880 r. drukowano „Gazetę Robotniczą” [Рабочая газета]. Do pracy w drukarni pozyskał kolegę z gimnazjum białostockiego Antoniego Borejszę (1858–1924). Od połowy 1880 r. mieszkał wraz z nim w czynszowej kamienicy Aleksandry I. Lichaczowej przy prosp. Wozniesieńskim [Вознесенский пр.] 37/6 (budynek nie zachował się). Obok działalności propagandowej wchodził w skład bojowej grupy Andrieja I. Żelabowa (1851–1881) przygotowującej zamachy na wyższych urzędników carskich. Dość blisko współpracował wówczas z nadnewską Gminą Socjalistów Polskich. W Petersburgu spotykał się z polskimi rewolucjonistami: Józefem Hłaską (1856–1934), Karolem Bohuszewiczem, Wacławem Józefem Laskowskim (1857–1932). Pochłonięty działalnością rewolucyjną zaniedbał studia i w czerwcu 1880 r. został skreślony z listy studentów.

Był zwolennikiem terrorystycznych metod walki z caratem, gdyż nie wierzył w powodzenie ewolucyjnych, stopniowych przemian. Ze sporządzonego w lutym 1881 r. „testamentu” wyłania się wizerunek osoby zdecydowanej złożyć życie w ofierze za przyszłość następnych pokoleń. Hryniewiecki był przekonany, że wyzwolenie Rosji z rządów despotycznych, jak oceniał rządy Romanowów, nie może dokonać się bez rozlewu krwi, nie miał też wątpliwości, że „świetlany czas triumfu” wart jest tej ceny. „Czy jeszcze dużo ofiar od swoich synów zażąda nasza nieszczęsna, ale [przecież] droga ojczyzna?” – pytał, by samemu sobie odpowiedzieć: „przeraża mnie myśl, że w przyszłości walka przyniesie jeszcze wiele ofiar, a jeszcze więcej śmiertelne starcie z despotyzmem, które […] zaleje krwią pola i niwy naszej ojczyzny, gdyż – niestety! – historia pokazuje, że cudowne drzewo wolności wymaga ludzkich ofiar” (Завещание Игнатия Иоахимовича Гриневицкого, s. 294).

Na przełomie lat 1880 i 1881 Hryniewiecki wszedł w skład grupy A. Żelabowa przygotowującej zamach na Aleksandra II (1818–1881). Brał udział w ustaleniu trasy przejazdu cara i w przygotowaniach podkopu pod ul. Małą Sadową [Малая Садовая ул.] 8. Od 15/27 stycznia 1881 r. pod nazwiskiem wileńskiego mieszczanina Nikołaja Stiepanowicza Jelnikowa zamieszkał na przy ul. Symbirskiej [Симбирская ул.] (obecnie ul. Komsomoła [Комсомола ул.]) 59. W jego mieszkaniu 26 lutego/10 marca 1881 r. odbyło się spotkanie, podczas którego ustalono plan zamachu na 1/13 marca 1881 r. W tym dniu car miał jak zwykle dokonać odprawy wart. Według świadectwa działaczki Narodnej Woli Sofiji L. Pierowskiej (1853–1881), zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami, Hryniewiecki zajął miejsce na pl. Maneżowym [Манежная площадь]. Na trasie przejazdu Aleksandra II zamachu mieli dokonać A. Żelabow i S. Pierowska. Dwie bomby rzucone przez terrorystów nad kanałem Jekateryńskim [Екатерининский кан.] (obecnie kanał Gribojedowa [Грибоедова кан.] nie wyrządziły karecie carskiej zbyt wielkiej szkody, jednak trasa przejazdu monarchy została zmieniona. Hryniewiecki stał się wówczas drugą osobą wyznaczoną do zamachu. Jako pierwszy bombę miał rzucić Nikołaj I. Rysakow (1861–1881). Kiedy rzucona bomba zniszczyła carską karetę, ale monarcha ocalał, przyszła kolej na Hryniewieckiego. Celu dosięgła dopiero druga rzucona przez niego bomba. Ciężko ranny Aleksander II przewieziony do Pałacu Zimowego skonał o godz. 15.30 na skutek doznanych obrażeń i upływu krwi. Śmiertelnie ranny, ale do końca zachowujący świadomość Hryniewiecki, przeniesiony został do szpitala dworskiego urzędu stajni i stadnin [Придворное конюшенное ведомство] przy ul. Małoj Koniuszennoj [М. Конюшенная ул.] 6/1. Przed śmiercią na pytanie śledczego o nazwisko i tytuł odpowiedział: „Nie wiem”. Zmarł kilka godzin po cesarzu, ok. 22.00. Jego prawdziwe imię udało się wyjaśnić carskim urzędnikom dopiero w kwietniu 1881 r.

Pozostałych zamachowców schwytano i po szybkim procesie powieszono 15 kwietnia 1881 r. na wypełnionym tłumem pl. Siemionowskim [Семеновскaя пл.] (obecnie pl. Pionierów [Пионерская пл.]). Zostali wówczas straceni A. Żelabow, S. Pierowska, Nikołaj I. Kibalczyc (1853–1881), M. Rysakow i Timofiej M. Michajłow (1859–1881), pod którego ciężarem lina dwa razy się zerwała, więc kat wieszał go aż trzy razy.

W miejscu zabójstwa 6/18 października 1883 r. założono kamień węgielny cerkwi pw. Zmartwychwstania Pańskiego, potocznie nazywanej cerkwią Okrwawionego Zbawiciela [Собор Воскресения Христова на Крови, Храм Спаса на Крови]. W 1975 r. władze Leningradu nadały imię Hryniewieckiego jednemu z mostów na kanale Gribojedowa. 13 stycznia 1998 r. gubernator Petersburga Władimir A. Jakowlew (ur. 1944), wypełniając rekomendacje miejskiej komisji toponimicznej, podpisał decyzję o przemianowaniu mostu Hryniewieckiego na most Nowo-Koniuszenny [Ново-Конюшенный мост].


Bibliografia:
Грынявiцкi Игнат Яхiмовiч, w: Мыслiцелi i асветнiкi Беларусi X–XIX стагоддзi. Енцыклапедычны даведнiк, Мiнск 1995, s. 400; Гриневицкий Игнатий Иоахимович, w: Советская историческая энциклопедия, Москва 1963, t. 4, s. 792–793; S. Kalabiński, Hryniewiecki Ignacy, w: Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, Warszawa 1987, t. 2, s. 559–560; A. Kijas, Polacy w Rosji od XVII wieku do 1917 roku. Słownik biograficzny, Warszawa–Poznań 2000, s. 114–115 (bibliografia); S. Płoski, Hryniewiecki (Hryniewicki) Ignacy, w: Polski słownik biograficzny, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962–1964, t. 10, s. 59–60 (bibliografia); L. Bazylow, Działalność narodnictwa rosyjskiego w latach 1878–1881, Wrocław 1960, s. 166, 169–170, 179, 191, 238; tenże, Polacy w Petersburgu, Wrocław 1984, s. 271 i wyd. ros. Sankt Petersburg 2003; L. Kulczycki, Rewolucja rosyjska, cz. 2, Kraków 1911, s. 400–408; J. Kucharzewski, Od białego caratu do czerwonego, t. 5, Terroryści, red. F. Nowiński, Warszawa 2000, s. 404, 411, 420–424; Л. М. Ляшенко, Александр II, или История трех одиночеств, wyd. 3, Москва 2010, s. 303–304; Т. Г. Снытко, Русское народничество и польское общественное движение 1865–1881 гг., Москва 1969, s. 138, 139, 155, 161–162, 164, 191–192, 272, 323, 346–347, 354, 358–359, 414; W. Śliwowska, Udział Polaków w rewolucyjnym ruchu narodnickim lat siedemdziesiątych XIX wieku w Rosji, w: Z dziejów współpracy rewolucyjnej Polaków i Rosjan w drugiej połowie XIX wieku, red. E. Chromicki, Wrocław 1956, s. 239, 243–244; M. Wierzchowski, Rosyjski ruch rewolucyjny lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XIX stulecia w polskiej literaturze pamiętnikarskiej, w: tamże, s. 304–305, 313; С. С. Волк, Народная воля 1879–1882, Москва-Ленинград 1966, s. 6, 40, 112–113, 130, 220, 286, 288, 290, 303, 391, 404, 407–408, 425; Ł. Zacharowa, Aleksander II, w: Dynastia Romanowów, red. A. Iskenderow, Warszawa 1993, s. 359; Завещание Игнатия Иоахимовича Гриневицкого, w: 1 марта 1881 года. Казнь императора Александра II. Документы и воспоминания, oprac. В. Е. Кельнер, Ленинград 1991, s. 294. Н. И. Жук-Жуковский, Игнатий Иоахимович Гриневицкий, Москва 1930; Kółka socjalistyczne, gminy i Wielki Proletariat. Procesy polityczne 1878–1888. Źródła, zebr. i oprac. L. Baumgarten, Warszawa 1966, s. 254 (przypis 24), 263, 275, 791.