Dowbor-Muśnicki Konstanty / Довбор-Мусницкий Константин Романович (1857–1931), h. Przyjaciel, generał lejtnant armii rosyjskiej, generał dywizji Wojska Polskiego (WP).

Urodził się 20 kwietnia/2 maja 1857 r. w Grabowie w pow. sandomierskim gub. radomskiej Królestwa Polskiego w rodzinie szlacheckiej wyznania rzymskokatolickiego. Był synem Romana i Antoniny z Wierzbickich (1829–1896), córki oficera artylerii konnej. Rodzina wywodziła się z litewskiego rodu Dowborów (Daubor) osiadłego od XVII w. w Sandomierskiem. Miał dwóch braci Czesława (ur. 1864), oficera armii rosyjskiej, w latach 1883–1885 junkra Mikołajewskiej Szkoły Kawalerii [Николаевское кавалерийское училище], i Józefa (1867–1937), generała lejtnanta tejże armii, potem generała broni WP, oraz trzy siostry, w tym: nieznaną z imienia (1856–1908), i Helenę (29 maja 1862 – 1893), żonę Zygmunta Ambrożego Janoty-Bzowskiego z Bzowa (1842–1897).

Ukończył gimnazjum klasyczne w Radomiu. 21 sierpnia 1876 r. rozpoczął naukę w Pawłowskiej Szkole Wojskowej [Павловское военное училище] (PSW) w Petersburgu. Jako junkier brał udział w szkoleniach poligonowych korpusu gwardii, które odbywały się w Krasnym Siole. Z Polaków w tym czasie uczyli w PSW: ks. Czesław Kociakowski – religii katolickiej w latach 1863–1888, krewny Waleriana Łukasińskiego (1786–1868); por. Edward Raszewski – artylerii i matematyki w latach 1863–1880 oraz kpt. Adam Jocher (1833–1900) – fortyfikacji w latach 1863–1886. Uczelnię ukończył 16 kwietnia 1878 r., otrzymując stopień podporucznika i przydział do stacjonującego w Carskim Siole 1. Batalionu Strzelców Lejbgwardii (1. bs gwardii). W batalionie tym służył łącznie 10 lat. Na kolejny stopień wojskowy – porucznika – awansował 4 grudnia 1883 r. Następnie, około 1884 r. służył w 37. BA, i jako oficer tej jednostki kandydował do akademii wojskowej.

W 1884 r. rozpoczął studia w petersburskiej Aleksandrowskiej Wojskowej Akademii Prawniczej [Александровскaя военно-юридичeская академия]. Podejmując je, zadeklarował fikcyjną zmianę wyznania na ewangelicko-reformowane. Akademię ukończył w 1886 r. z dziesiątą lokatą (na 29) i jako absolwent I kategorii został skierowany ponownie do 1. bs gwardii. W tym samym roku, 15 czerwca, awansował na stopień sztabskapitana. Zaliczył wymagane staże na stanowiskach służbowych – był referentem sądu batalionowego (dziewięć miesięcy i 25 dni) i kierował oddziałem szkolnym (siedem miesięcy i 19 dni). Odbył także praktykę dowódczą jako dowódca kompanii (siedem miesięcy i 28 dni). Z dniem 15 czerwca 1886 r. awansował na sztabskapitana. Po awansie na kapitana 1 kwietnia 1890 r. został skierowany do pracy w wojskowym wymiarze sprawiedliwości. Początkowo przebywał na Kaukazie (1890) jako kandydat do objęcia stanowiska przy prokuratorze sądu Kaukaskiego Okręgu Wojskowego (OW). Od sierpnia 1892 do maja 1895 pełnił obowiązki pomocnika prokuratora wojskowego w Kazaniu. Od maja 1895 do maja 1899 był śledczym w Kazańskim OW, m.in. w Permie oraz jako sędzia wojskowy w Penzie, następnie od maja 1899 do listopada 1900 śledczym w Moskiewskim OW. W tym okresie awansował 28 marca 1893 r. na stopień podpułkownika, a 13 kwietnia 1897 r. na pułkownika.

W latach 1900–1901 brał udział w wyprawie do Chin, której celem był udział w tłumieniu powstania bokserów. W 1902 r. przeniesiono go do bazy morskiej floty wojennej Oceanu Spokojnego w Port Arthur (obecnie chiń. Lüshun), gdzie został dowódcą batalionu 12. Wschodniosyberyjskiego Pułku Strzelców [12-й Восточно-Сибирский стрелковый полк]. Stanowisko to zajmował do stycznia 1904 r. Od 1 sierpnia 1902 r. przebywał w Pekinie, gdzie przez dwa lata, do 24 grudnia 1903 r., był komendantem oddziału ochrony ambasady rosyjskiej. Z racji posiadanego stopnia dowodził tam oddziałami europejskimi i amerykańskimi. W czasie pobytu miał okazję parokrotnie objeżdżać, służbowo i turystycznie, tereny wokół stolicy Chin. Wśród swych podwładnych miał opinię bardzo dobrego fachowca i człowieka wysokiej kultury.

Po wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej Dowbor Muśnicki został przeniesiony na front i 31 stycznia/13 lutego 1904 r. wyznaczony na stanowisko dowódcy 35. Wschodniosyberyjskiego Pułku Strzelców [35-й Восточно-Сибирский стрелковый полк] (35. WS ps), które zajmował do 5 października tego roku. Po otrzymaniu 5 października 1904 r. ze starszeństwem od 2 czerwca tego roku awansu na stopień generała majora za waleczność wyznaczono go na dowódcę 1. brygady 1. Wschodniosyberyjskiej Dywizji Strzelców (1. W-S DS), które zajmował do marca 1907 r.; przez pewien czas pełnił też obowiązki dowódcy 1. W-S DS. Walczył m.in. pod Wafangou (1–2 czerwca/14–15 czerwca 1904), Liaoyang (16–19 sierpnia/29 sierpnia – 1 września tegoż roku) i pod Mukdenem (19 lutego – 10 marca/4–23 marca 1905; obecnie chiń. Shenyang). W tej ostatniej bitwie dowodził 1. WDS (W-S DS). Był dwukrotnie ranny – w tym pod Wafangou (zob. zdjęcie w „Razwiedczik” [Разведчик]). Za walki pod Liaoyang, podczas których wielokrotnie prowadził ataki 35. WPS na pozycje nieprzyjaciela, został nagrodzony Orderem św. Jerzego IV kl. (1907) oraz złotą bronią.

Po zakończeniu wojny rosyjsko-japońskiej przeniesiono go w marcu 1907 r. na stanowisko dowódcy 1. brygady 9. Dywizji Piechoty w Połtawie (1907–1908). 21 listopada 1908 r. został wyznaczony na dowódcę stacjonującej w Erywaniu 2. Kaukaskiej Brygady Strzelców. W czerwcu 1909 r. wysłano go jako dowódcę korpusu okupacyjnego do Persji. Przebywał tam ponad rok w miejscowości Kazwin, ok. 140 km od Teheranu. Po powrocie z Persji ponownie służył do 1911 r. na Kaukazie. 24 lipca 1911 r. wraz z przejściem na emeryturę otrzymał awans do stopnia generała lejtnanta z przydziałem do rezerwy piechoty gub. warszawskiej i osiadł w Warszawie. Prowadził tam kancelarię notarialną przy Sądzie Okręgowym oraz pełnił funkcję wiceprezesa warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności.

Po wybuchu I wojny światowej powołano go z dniem 11 września 1914 r. do czynnej służby wojskowej z przydziałem na dowódcę 14. Syberyjskiej DS, z którą walczył m.in. pod Rygą. Ze względu na zły stan zdrowia 22 stycznia 1917 r. został przeniesiony do rezerwy kadrowej przy sztabie Piotrogrodzkiego OW. Przebywał wówczas w letniskowej miejscowości Terioki [Териоки] (obecnie Zielenogorsk [Зеленогорск]) nad Zatoką Fińską. Po rewolucji lutowej 1917 r. dojeżdżał stamtąd do Piotrogrodu na zebrania Związku Wojskowych Polaków, w którym się udzielał. Brał udział w I Ogólnym Zjeździe Wojskowych Polaków w Piotrogrodzie (8–22 czerwca 1917) i wszedł później w skład Naczelnego Wojskowego Komitetu Wojskowego (Naczpol). Był rozpatrywany jako kandydat na stanowisko dowódcy I Korpusu Polskiego, lecz nie zyskał aprobaty lewicy, włączył się jednak czynnie w organizację tej formacji. Powodem utrącenia jego kandydatury było wcześniejsze rozstrzelanie pod Rygą z jego rozkazu, kilkunastu bolszewików odmawiających pójścia do ataku. W lutym 1918 r. był w twierdzy Kronsztad skazany na śmierć przez Polaków bolszewików, uniknął jednak egzekucji. W tym samym roku został ponownie aresztowany w Piotrogrodzie. Po zwolnieniu udał się do odrodzonej Polski.

W 1918 r. powrócił do Warszawy, gdzie ponownie podjął pracę notariusza hipotecznego w Sądzie Okręgowym. W czasie wojny polsko-bolszewickiej 1920 r. zgłosił się jako ochotnik do służby w wojsku, lecz ze względu na podeszły wiek nie został przyjęty. Pozostawił po sobie prace naukowe, w tym monografię Законоположения о браках офицеров в России, Франции, Австрии и Пруссии [Akty prawne dotyczące małżeństw oficerów w Rosji, Francji, Austrii i Prusach] (1899), artykuły o ubezpieczeniu życia oficerów („Wojennyj sbornik” [Военный Сборник] 1899) oraz życiu oficerów i szeregowych („Razwiedczik” 1900), tekst o bitwie pod Mukdenem („Razwiedczik” 1906) oraz szkice literackie i wspomnienia drukowane w „Świecie” (1912, t. 13, nr 4 – z Persji) i „Tygodniku Ilustrowanym”.

Był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy z Zofią Maler, a po jej śmierci 4 czerwca 1914 r. poślubił w Warszawie Zofię hr. Komorowską (1882–1945). Miał troje dzieci.

Zmarł 17 grudnia 1931 r. w Warszawie. Msza żałobna odbyła się w kościele św. Józefa. Pochowany został wraz z żoną Zofią na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kw. A 15, rz. 7, m. 1). Miał być stamtąd z inicjatywy brata Józefa przeniesiony do rodzinnego grobowca w Lusowie pod Poznaniem.

Otrzymał rosyjskie ordery: św. Stanisława II kl. z mieczami (1904), I kl. (1911), mieczami do tegoż orderu (1916), św. Włodzimierza IV kl. z mieczami i kokardą (1904), III kl. z mieczami i „złotą szablą” za odwagę (1905), II kl. z mieczami (1915), św. Anny II kl. z mieczami (1906), I kl. z mieczami (1915), św. Jerzego IV kl. i złotą bronią (1907) oraz Orła Białego z mieczami (1915).


Bibliografia:
Военная энциклопедия (в 18 томах), под ред. В. Ф. Новицкого, Сaнкт-Петербург 1912, t. 9, s. 146; К. А. Залесский, Первая мировая война. Энциклопедия, Мocква 2014, cz. 2, s. 180; tenże, Кто был кто в Первой мировой войне, Мocква 2003; В. М. Шабанов, Военный орден Святого Великомученика и Победоносца Георгия. Именные списки 1769–1920. (Биобиблиографический справочник), Мocква 2004, s. 360; W. Charkiewicz, Dowbor-Muśnicki Konstanty, w: Polski słownik biograficzny, Kraków 1939–1946, t. 5, s. 349 (bibliografia); A. Kijas, Polacy w Rosji od XVII wieku do 1917 roku. Słownik biograficzny, Poznań 2000, s. 73–74 (bibliografia); H. Kosk, Generalicja polska. Popularny słownik biograficzny, Pruszków 1998, t. 1, s. 123; R. Ogrodnik, Ziemianie polscy w XX wieku. Słownik biograficzny, Warszawa 2010, t. 9, s. 65–66; A. Wojtaszek, Generalicja Wojska Polskiego 1918–1926, Warszawa 2012, s. 33; Довбор-Мусницкий Константин Романович, w: Русская армия в Великой войне. Картотека проекта, http://www.grwar.ru/persons/persons.html?id=1455 [dostęp: 31 V 2017] (bibliografia); H. Bagiński, Wojsko polskie na Wschodzie, Warszawa 1990; S. Czerep, Generałowie i admirałowie polskiego pochodzenia w armii rosyjskiej 1914–1917, Białystok 2014, s. 123–125; M. Kulik, Bracia Dowbor-Muśniccy – Polacy na służbie rosyjskiej, „Niepodległość i Pamięć” 2016, nr 4, s. 53–71; M. Кулик, Довбор-Мусницкие – поляки на русской службе, w: Военная история России XIX–XX веков. Материалы VIII Международной военно-исторической конференции 20–21 ноября 2015 г., red. A. Aранович, D. Aлексеев, Санкт-Петербург 2015, s. 41–53; M. Kulik, Polacy w rosyjskim korpusie oficerskim przed wybuchem pierwszej wojny światowej, w: Imperia, narody i społeczeństwa Europy Wschodniej i Środkowej na progu pierwszej wojny światowej, red. A. Nowak, M. Banaszkiewicz, Warszawa 2016, s. 195–212; M. Кулик, Поляки в русском офицерском корпусе во время Первой мировой войны, w: Первая мировая война – пролог XX века, red. Е. Сергеев, Москва 2015, cz. 2, s. 181–186; M. Kulik, Polacy wśród wyższych dowódców armii rosyjskiej w wojnie rosyjsko-japońskiej (1904–1905), w: Polacy w nauce, administracji i gospodarce na Syberii w XIX i na początku XX wieku, Wrocław 2007, s. 385–395; В. В. Корсаков, Скорбные дни. Дневник-хроника русской жизни в Китае за время Русско-японской войны, Москва 2012, s. 17; В. Д. Кузьмин-Караваев, Военно-юридическая академия. 1866—1891 гг. Краткий исторический очерк, Сaнкт-Петербург 1891, Załączniki; П В. Мультатули, К. А. Залесский, Русско-японская война 1904–1905 гг., Мocква 2015, s. 496–497; П. Н. Стрелянов (Калабухов), Козаки в Персии, Москва 2007, s. 25; B. Nowotny, Wspomnienia, Gdańsk 2006, s. 56, 60–61, 84; S. Wojciechowski, Wspomnienia, orędzia, artykuły, Warszawa 1995, s. 145, 151; Список генералам по старшинству. Составлен по 01.01.1910, Сaнкт-Петербург 1910; Список генералам по старшинству. Составлен по 01.06.1911, Сaнкт-Петербург 1911; „Dziennik Berliński” 1918, nr 4, 5 stycznia, s. 2–3 (Gienerał Konst. Dowbór-Muśnicki); „Kurier Warszawski” 1931, nr 346, 18 grudnia, s. 2 wyd. poranne i s. 10 wyd. wieczorne (nekrologi); Centralne Archiwum Wojskowe (CAW) w Rembertowie: Akta personalne gen. Konstantego Dowbora-Muśnickiego (sygn. Ap. 5 946); Lietuvos Valstybes Istorijos Archyvas (LVIA) Litewskie Archiwum Historyczne w Wilnie: F. 1135 [Wileńskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk], op. 24, d. 2, 3.