Chomicz Paweł / Хомич Павел Семенович (1893–1942), duchowny rzymskokatolicki, działacz społeczny, p.o. administratora apostolskiego Leningradu, Sługa Boży.

Urodził się 17/29 października 1893 r. w Wołkowysku (obecnie Ваўкавыск w obwodzie grodzieńskim na Białorusi), w rodzinie przysięgłego księgowego powiatowego urzędu skarbowego Siemiona Chomicza oraz Mariany z domu Zudelewicz. Został ochrzczony 24 października 1893 r. w cerkwi prawosławnej w Wołokowysku, gdyż ojciec był wyznania prawosławnego, ale w domu wychowywany był w religii katolickiej. Dał temu wyraz 22 października 1905 r., gdy po wejściu w życie ukazu tolerancyjnego zezwalającego m.in. na zmianę wyznania, przeszedł na katolicyzm. Miał czworo rodzeństwa (trzech braci i siostrę). W latach 1907–1910 uczył się w 4-klasowej szkole miejskiej w Wołkowysku. Następnie wstąpił do Rzymskokatolickiego Seminarium Duchownego (RzSD) w Petersburgu, które ukończył w 1915 r. Jako zdolny kapłan został skierowany w tymże roku na dalsze studia do tamtejszej Rzymskokatolickiej Akademii Duchownej. W ich trakcie przyjął święcenia kapłańskie (1916). Z powodu zamknięcia uczelni w 1918 r., nauki jednak nie ukończył. Jako student należał do koła białoruskiego, rozpoczął również pracę duszpasterską w parafiach Piotrogrodu. W kwietniu 1918 r. został skierowany przez abp. mohylewskiego Edwarda von Roppa (1851–1939) do kaplicy św. Józefa na stacji Wyrica [Вырица] Carskosielskiej drogi kolejowej. Od lutego 1919 r. opiekował się także kaplicą przy stacji Dno, a od czerwca 1920 r. dodatkowo stacjami w Starej Russie i Czołowo. 2 września 1920 r. otrzymał nominację na stanowisko proboszcza parafii św. Trójcy w Pskowie, odprawiał także nabożeństwa w kaplicach filialnych w miastach Ostrowie i Opoczce, a także Dnie, Porochowie (obw. pskowski). W Pskowie organizował ponadto bractwo Najświętszego Sakramentu. Ciągłe objazdy dość rozległej parafii nadwerężyły jego zdrowie.

W czerwcu 1923 r. Chomicz został przeniesiony do Piotrogrodu na stanowisko proboszcza kościoła św. Kazimierza. Jednocześnie był administratorem kościoła MB Częstochowskiej w Ligowie oraz św. Aleksego w Peterhofie, w latach 1925–1926 jeździł kilkakrotnie z posługą także do parafii pw. Piotra i Pawła w Kronsztadzie. Wiele pracował z młodzieżą, organizując oświatowe i religijne kółka, wykładając młodym ludziom katechizm. W parafii św. Kazimierza stał na czele wspólnoty tercjarzy-franciszkanów, która liczyła ok. 40 osób. W tamtejszym kościele wzniósł nowy ołtarz ku czci św. Teresy. W 1926 r. objął opieką duchową cały III Zakon Franciszkański dla osób świeckich w Leningradzie, w skład którego wchodziło ok. 250 osób. Opiekował się też kółkami różańcowymi w parafiach, w których pracował.
Był jednym z kandydatów na biskupstwo Leningradu w 1926 r. 3 grudnia tegoż roku został aresztowany. Wkrótce zwolniony, ponownie trafił do aresztu już 28 stycznia 1927 r. Początkowo wyrok opiewał na 3 lata pozbawienia wolności, ale 27 czerwca 1927 r. Kolegium Zjednoczonego Państwowego Zarządu Politycznego [Объединённое государственное политическое управление] (OGPU) skazało go na 10 lat łagrów po oskarżeniu o „prowadzenie kontrrewolucyjnej działalności religijnej wśród młodzieży i wiernych parafii jak również utworzenia nielegalnego antyradzieckiego bractwa członków III Zakonu Franciszkanów”, a także o kontrrewolucyjną agitację wśród robotników fabryki Putiłowskiej. Od lipca 1927 r. odbywał karę w Sołowieckim Obozie Specjalnego Przeznaczenia [Соловецкий Лагерь Особого Назначения] na Morzu Białym. Brał tam udział w nabożeństwach odprawianych w kaplicy św. Hermana, a w niedziele i święta wygłaszał kazania w jęz. polskim i rosyjskim. Uważano go za starostę wspólnoty księży katolickich obrządku łacińskiego. Przy każdej możliwości, nie zważając na grożące mu kary, spowiadał, udzielał komunii i odwiedzał chorych więźniów w szpitalu. Po zakazie z końca 1928 r. odprawiania nabożeństw nadal potajemnie odprawiał mszę św. W czerwcu 1929 r. wraz z innymi katolickimi duchownymi przeniesiono go do obozu koncentracyjnego „Troickaja” na wyspie Anzer, gdzie 23 kapłanów przebywało w bardzo trudnych warunkach. Powstała tam tzw. komuna księży, której przewodniczył bp Bolesław Sloskans (Boļeslavs Sloskāns, 1893–1981), a po jego deportacji m.in. ks. Chomicz i ks. Jan Trojgo (1880–1932). Nie zrezygnowali oni z codziennej mszy, często sprawując ją na kamieniu w lesie, organizowali dysputy teologiczne i rekolekcje. Jak wspomina o. Donat Nowicki (1893–1971), w 1931 r. z inicjatywy ks. Chomicza postanowiono odprawiać msze wynagradzające za czynione w Rosji zło i w intencji nawrócenia narodu rosyjskiego.

5 lipca 1932 r. Chomicz aresztowany został w sprawie grupowej księży katolickich na Sołowkach, oskarżonych o antyradziecką agitację wśród więźniów oraz odprawianie tajnych mszy. W trakcie przeszukania zabrano mu m.in. różaniec z chleba z drewnianym krzyżykiem. 22 lipca przewieziono go do leningradzkiego więzienia przy ul. Wojnowa [Воинова ул.] (obecnie ul. Szpalernaja [Шпалерная ул.]) 25. W czasie przesłuchiwań mówił: „Bóg wyróżnił mnie w ten sposób, że znoszę cierpienia, umacniając uczucia innych wiernych. Na żadne kompromisy w dziedzinie religii nie pójdę” (cyt. za: R. Dzwonkowski, Losy duchowieństwa katolickiego w ZSSR, s. 193). 27 maja 1933 r. został skazany przez Kolegium OGPU na rok izolacji. Przez 11 miesięcy pozostawał w celi pojedynczej pod nieludzkim rygorem. Jak wspomina o. D. Nowicki: „Tam właśnie spotkała go, mówiąc po ludzku, tragedia, mówiąc zaś językiem wiary – zaszczyt wyjątkowy: zachował wiarę i miłość do Boga, lecz ciało okazało się mdłe i załamało się” (Donat [Nowicki], Wśród tortur ducha i ciała, s. 5). Prawdopodobnie z powodu złego stanu zdrowia nie został uwzględniony w międzypaństwowej wymianie więźniów. Zresztą, jak wspominają jego współtowarzysze, nie starał się o wymianę, gdyż chciał pozostać w Rosji: „Stale się cieszył, że dla chwały Chrystusa i Kościoła jest więziony” (Donat [Nowicki], Wśród tortur ducha i ciała, s. 5). Pomimo złego stanu zdrowia przebywał nadal w Swirskich łagrach, a od sierpnia 1933 r. w Dalekowschodnim łagrze (miasto Komsomolsk nad Amurem), od sierpnia 1935 r. do listopada 1936 r. ponownie na wyspach Sołowieckich.

10 listopada 1936 r. Chomicz został zwolniony z zakazem zamieszkania w 12 największych miastach ZSRR. Przebywał kolejno w Ufie, Irkucku, Kostromie, Kałudze, gdzie mieszkał u miejscowych duchownych i wiernych oraz nielegalnie odprawiał nabożeństwa w mieszkaniach. W sierpniu 1939 r. wrócił potajemnie do Leningradu. Mieszkał krótko przeważnie u tercjarek III Zakonu Franciszkańskiego, m.in. A. Ignatowicz, T. Papszel, P. Urbanowicz, J. Kozakowej. W ich mieszkaniach odprawiał konspiracyjnie msze dla niewielkich grup wiernych. Po odwołaniu z terytorium ZSRR ks. Michaela Florenta OP (1902–1995) w lipcu 1941 r. został p.o. administratora apostolskiego Leningradu. Wraz ze swymi parafianami pozostawał w Leningradzie w trakcie blokady (1941–1944), kontynuując nielegalne nabożeństwa w rożnych domach.

15 lipca 1942 r. aresztowano go przy ponownej rejestracji dowodu osobistego. Oskarżony został o zorganizowanie podziemnego kościoła, antyradziecką i defetystyczną agitację oraz oszczerstwa wobec rządu radzieckiego. Władze śledcze otworzyły sprawę grupową, obejmując nią także pomagających księdzu wiernych. 1 września 1942 r. Chomicz został skazany na karę śmierci przez Wojskowy Trybunał Wojskowy Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych [Народный комиссариат внутренних дел] (NKWD) Okręgu Leningradzkiego, a 10 września rozstrzelano go. Pochowany został na Pustkowiu Lewaszowskim. Żyje w pamięci wiernych jako jedyny katolicki duchowny, który pracował i zginął w oblężonym Leningradzie. W 2003 r. rozpoczął się jego proces beatyfikacyjny.

(przekł. z oryginalnego hasła Irena Wodzianowska)
Hasło po redakcji MCK, wersja oryginalna patrz: www.polskipetersburg.ru

Bibliografia:
J. Turonek, Chomicz Paweł (1893–1942), w: Garliński J., Turonek J., Białoruski ruch chrześcijański XX w: Słownik biograficzno-bibliograficzny, Warszawa 2003, s. 64, 65; Б. Чаплицкий, И. И. Осипова, Книга памяти. Мартиролог Католической Церкви в СССР, Москва 2000, s. 177–179; R. Dzwonkowski, Losy duchowieństwa katolickiego w ZSRR 1917–1939. Martyrologium, Lublin 1998, s. 192–193; Петербурский мартиролог, Санкт-Петербург 2002, s. 317, 318; М. В. Шкаровский, Н. Ю. Черепина, А. К. Шикер, Римско-Католическая Церковь на Северо-Западе России в 1917–1945, Санкт-Петербург 1998, s. 242, 243; M. Fatiejew, Słudzy Boży, w: Jezus Chrystus w Rosji wczoraj i dziś, Lublin 2015, s. 471–480; И. А. Флиге, Католическая коммуна на о. Анзер. 1929–1932, „Вестник Мемориала”, Санкт-Петербург 2001, R. 6, s. 140–166; М. О. Фатеев, Павел Хомич, w: Церковный календарь на 2003 г. Зерно из этой земли..., Санкт-Петербург 2002, s. 127–135; Л. Маракоў, Хоміч Павел Сямёнавіч, w: tenże, Рэпрэсаваныя каталiцкiя духоўныя, кансэкраваныя і свецкія асобы Беларусі, 1917–1964, Мiнск, 2009, s. 22, 189, 405, 422, 423; И. И. Осипова, «В язвах своих сокрой меня ...» Гонения на Католическую Церковь в СССР, Москва 1996, s. 66, 207, 208; Proces wyniesienia do chwały ołtarzy katolickich męczenników XX wieku w Rosji), „Nasz Kraj” 2007, nr 23 (marzec-czerwiec), s. 16–20; И. А. Резникова, Католики на Соловках. 1925–1937, Санкт-Петербург 1997, s. 16, 40; А. Романова, Священник Павел Хомич, http://www.catholicmartyrs.org/index.php?mod=pages&page=homich [dostęp: 12 IX 2018]; Санкт-Слуга Божий отец Павел Хомич 1893–1942. Буклет, Санкт-Петербург 2004; Donat [Nowicki], Wśród tortur ducha i ciała. Z przeżyć kapłana w więzieniu sowieckim, „Przewodnik Katolicki” 1936, nr 34, s. 3–5; Священник Павел Хомич, Кровь мученников есть семя церкви, Москва 1999, s. 117–133; Архив Управления Федеральной службы безопасности Российской Федерации по Санкт-Петербургу и Ленинградской области: Фонд архивно-следственных дел, spr. П-83605 (materiały śledztwa); Архив Управления Федеральной службы безопасности Российской Федерации по Архагельской области, Фонд архивно-следственных дел, spr. П-13721 (materiały śledztwa); Государственный архив Российской Федерации (GARF) w Moskwie: F. 8406 (Политический Красный Крест), оp. 2, spr. 5039 (korespondencja dotycząca więźniów).