Bakałowicz Stefan Aleksander / Бакалович Степан (Стефан) Владиславович (1857– 1947), malarz, urodził się 5 (17) października 1857 r. w Warszawie. Był synem Władysława (1831–1904) – malarza i portrecisty, który po r. 1863 emigrował do Paryża, i aktorki teatralnej Wiktoryny Józefy z Szymanowskich (1835–1874); rodzice rozwiedli się w r. 1861.

Uczył się w warszawskiej Klasie Rysunkowej, a w l. 1874–76 także w pracowni Wojciecha Gersona (1831–1901). W l. 1876-82 studiował w Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych (ASP) w Petersburgu, gdzie jego nauczycielami byli m.in. malarze historyczni Wasilij P. Wierieszczagin (1835–1909) i Piotr P. Czystiakow (1832–1919). W okresie nauki był wielokrotnie wyróżniany: małym medalem srebrnym za rysunek z natury i za etiudę (1877), wielkim medalem srebrnym za etiudę (1878), wielkim medalem srebrnym za rysunek i małym medalem srebrnym za szkic Śmierć Germanika (1879), małym medalem złotym za program Jakub rozpoznający szaty syna jego Józefa sprzedanego przez braci do Egiptu. W r. 1881 za konkursowy obraz Św. Sergiusz błogosławi Dymitrowi Dońskiemu przed bitwą i wysyła z nim dwóch mnichów otrzymał duży medal złoty, tytuł artysty klasowego 1. st. oraz pięcioletnie stypendium zagraniczne.
W drodze na zachód Europy Bakałowicz odwiedził Kraków, gdzie poznał Jana Matejkę (1838–1893). Następnie zatrzymał się we Francji (wrzesień 1883 r. spędził w Paryżu), skąd pojechał do Algierii. W r. 1883 przyjechał do Rzymu, gdzie pozostał do końca życia, utrzymując jednak bardzo ożywione kontakty z Rosją i Petersburgiem w szczególności. W l. 1884–97 corocznie przysyłał swoje obrazy na wystawy w tamtejszej ASP (m.in. w r. 1885: Rzymiankę u wschodniego kupca i czarownika oraz Wiosnę; w r. 1886: Wieczorną rozmowę, Sąsiadki, Wiadomość, Rzymskiego poetę Katullusa czytającego swe utwory przyjaciołom – za płótna te otrzymał tytuł akademika w zakresie malarstwa historycznego, a ostatnie z nich zostało zakupione przez Pawła M. Trietiakowa (1832–1898); w r. 1888: Bajki, Greckiego niewolnika, Sklep w Pompejach oraz Klientów oczekujących w atrium na swego patrona.

Uczestniczył także w Wystawach Jesiennych Sankt Petersburskiego Stowarzyszenia Artystów (w l. 1898–1914, 1917) oraz w urządzonej staraniem tegoż stowarzyszenia Wystawie Dzieł Sztuki na Korzyść Inwalidów-Polaków (1916). Poza Petersburgiem pokazywał swe prace m.in. w Moskwie na Wystawie Wszechrosyjskiej (1882) i na ekspozycjach Stowarzyszenia Malarzy Historycznych (1896–1906) czy w Sewastopolu na wystawach Artystycznego Kółka „Srieda” [Среда] (1913–14). W r. 1913 petersburska ASP odmówiła Bakałowiczowi urządzenia wystawy indywidualnej, tłumacząc to „anachronicznością” jego malarstwa. Po raz ostatni wystawiał w Petersburgu w r. 1914, później jego związek z Rosją urywa się. Twórczość malarza znana była w Rosji także dzięki licznym reprodukcjom, zamieszczanym w popularnych pismach, m.in. „Wsiemirnoj Illustracyi” [Всемирная Иллюстрация], „Niwie” [Нивa], „Żywopisnom Obozrienii” [Живописное обозрение], „Siewierie” [Северие], „Chudożestwiennych Sokrowiszczach Rossii” [Художественные сокровища России] i „Wiestnikie Izjaszcznych Iskusstw” [Вестник изящных искусств].

W Polsce jego prace wystawiano m.in. w warszawskim Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych (1903). Bakałowicz był typowym przedstawicielem późnego akademizmu, często porównywanym do Henryka Siemiradzkiego (1843–1902) i mieszkającego w Anglii holenderskiego klasycysty Lawrence’a Alma Tademy (1836-12). Specjalizował się w poetyckich scenach antycznych; po podróży do Egiptu w r. 1903 w jego malarstwie pojawiają się także tematy egipskie, np. Ament, wielka kapłanka Hator, wychodząca ze świątyni (1906); sceny te najczęściej traktowane rodzajowo odznaczały się staranną kompozycją, wirtuozerskim rysunkiem i techniką malarską. Artysta tworzył także nastrojowe pejzaże i portrety, m.in. w r. 1925 arcybiskupa Jana Cieplaka (1857–1926) (Państwowe Muzeum Sztuk Pięknych, Wilno). Niezwykła popularność jego dzieł spowodowała, że wiele swych kompozycji powtarzał nieznacznie tylko je modyfikując. Jego obrazy są m.in. w zbiorach Muzeum Rosyjskiego w St. Petersburgu i Galerii Tretiakowskiej w Moskwie.

Należał do Stowarzyszenia Malarzy Historycznych (do r. 1895), Sankt Petersburskiego Stowarzyszenia Artystów (1900–17), założonego w r. 1860 w Warszawie Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych (od r. 1903) i powołanej w r. 1936 Polskiej Organizacji Artystów Plastyków „Kapitol”.
Ożenił się we Włoszech, o rodzinie brak bliższych informacji. Zmarł 1947 r. w Rzymie, pochowany tam został na cmentarzu Campo Verano.

Bibliografia:
J. Derwojed, „Bakałowicz Stefan”, w: Słownik artystów polskich i w Polsce działających, Warszawa 1971, t. 1, s. 72–73 [bibliografia]; M. Я. Kрыжановская, „С. В., Бакалович”, w: Русское искусство. Очерки о жизни и творчестве художников первой половины XIX века, Moсква 1971, t. II, s. 459–64; O. L. Лейкинд, К. В. Махров, Д. Я. Северюхин, „Бакалович Степан (Стефан) Владиславович”, w: Художники русского зарубежья, 1917–1932. Биографический словарь, http://www.artrz.ru/authors/1804645750/1804782124.html [dostęp 13 XII 2014]; В. А. Никольский, Русская живопись. Историко-критические очерки, Санкт Петербург 1904, s. 82–86; A. D., „Stefan Bakałowicz”, „Tygodnik Ilustrowany" 1906, nr 33, s. 642–643; Российский государственный исторический архив (RGIA) w St. Petersburgu: F. 789, op. 10.1876, d. 9, op. 11.1883, d. 193.